Rozwój gospodarczy i postęp technologiczny to jednocześnie ekspansja, często negatywnie oddziałująca na nasze naturalne środowisko. Coraz większa świadomość, że przyszłość ludzkości zależna jest od kondycji otaczającej nas przyrody wpływa na zakres i intensywność działań podejmowanych również przez Samorząd Województwa Mazowieckiego.

 

By chronić środowisko

Pomagają w tym dobrze przygotowane i opracowane programy. W tym roku uwaga samorządów skupiła się przede wszystkim na        „Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012-2017 z uwzględnieniem lat 2018-2023”        (WPGO 2012-2023). 22 października 2012 r. dokument ten, poprzedzony konsultacjami społecznymi, został uchwalony przez Sejmik Województwa Mazowieckiego. Oficjalne dane wskazują, że 2 lata temu statystyczny mieszkaniec Mazowsza wytworzył ponad 350 kg odpadów komunalnych. Jednak doświadczenie gmin pokazuje, że szacunki ilości rzeczywiście wytwarzanych odpadów mogą się różnić od tych oficjalnych o 20 – nawet 50 proc. Na tę rozbieżność duży wpływ ma nieprawidłowe zagospodarowanie odpadów (spalanie, nielegalne wysypiska), jak i faktyczna liczba mieszkańców Mazowsza. Ze względu na pełnienie przez Warszawę funkcji metropolitalnej, gospodarczej, uniwersyteckiej i kulturalnej rzeczywista liczba mieszkańców stolicy jest trudna do określenia, co też powoduje problem z prognozą wytwarzanych odpadów komunalnych. Strategia określona w WPGO 2012-2023 wskazuje zgodną z polityką unijną hierarchię metod postępowania z odpadami. Najważniejsze jest zatem zapobieganie i minimalizacja ich powstawania, następnie wykorzystanie zawartych w nich materiałów i surowców (poprzez odzysk i recykling), a dopiero w przypadku braku możliwości innego zagospodarowania – unieszkodliwienie.

 

Aby ułatwić gminom zorganizowanie gospodarki odpadami według nowych zasad, opracowany został obszerny poradnik w ramach kampanii informacyjno-szkoleniowej „Gmina właścicielem odpadów komunalnych” (dofinansowanej przez WFOŚiGW). Dostępny jest on w wersji elektronicznej.

 

HIERARCHIA POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI

 

 

W 2012 r. Sejmik Województwa Mazowieckiego uchwalił także „Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego na lata 2011-2014 z uwzględnieniem perspektywy do 2018 r.” (POŚWM). Określa on politykę ekologiczną dla naszego regionu i pozwala realizować politykę ekologiczną państwa. Dokument uwzględnia najważniejsze uwarunkowania środowiskowe, wynikające z opracowań strategicznych. Wskazuje także konieczne przedsięwzięcia oraz szacunkowe koszty ich wykonania, z podaniem realizatorów poszczególnych działań.

Z kolei z realizacji „Programu Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na 2010 rok” opracowywany jest raport. Stanowi on próbę oceny stopnia i efektów realizacji priorytetów oraz zadań zapisanych w POŚWM. Ma również zweryfikować postępy, jakie udało się osiągnąć w zakresie wykonania przedsięwzięć ujętych w programie, by wpływać na poprawę stanu środowiska naturalnego.

 

Sejmik Województwa Mazowieckiego uchwalił ponadto obszar ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego Warszawa–Modlin. Decyzja ta była konieczna ze względu na fakt, że postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko modernizacji lotniska Warszawa-Modlin, by przystosować go do obsługi przewoźników niskokosztowych, wykazało, że oddziaływanie akustyczne portu, zarówno w porze dnia, jak i nocy, występujące na kierunkach wykonywanych operacji lotniczych (startów i lądowań), a także obejmujących tereny gmin: Nowy Dwór Mazowiecki, Pomiechówek i Zakroczym oraz miasta Zakroczym, znacznie wykracza poza teren.

 

We współpracy z Polskim Związkiem Łowieckim utworzony został „Program odbudowy populacji zwierzyny drobnej w województwie mazowieckim”. Zarząd Województwa Mazowieckiego przyjął dokument jako program rozwoju. Dzięki jego realizacji możliwe będzie przywrócenie zrównoważonego rozwoju środowiska przyrodniczego poprzez zahamowanie regresu liczebności populacji trzech gatunków zwierzyny drobnej – zająca, kuropatwy i bażanta oraz odbudowa stanu liczebnego tych populacji. Przystąpiono również do aktualizacji podziału obszaru województwa na obwody łowieckie oraz zmiany ich granic.

 

Nowe możliwości obejmujące ochronę środowiska daje również nawiązywanie współpracy zagranicznej. W ostatnim kwartale 2012 r. gościliśmy przedstawicieli partnerskiego Regionu Bruksela-Stolica. Spotkanie odbyło się w ramach porozumienia o współpracy w zakresie środowiska na lata 2011-2014. Wizyta pozwoliła na wymianę informacji i doświadczeń związanych m.in. z gospodarką odpadami oraz mechanizmami finansowania ochrony środowiska między ekspertami Brukselskiego Instytutu ds. Zarządzania Środowiskiem a specjalistami z Departamentu Opłat Środowiskowych i Departamentu Środowiska urzędu marszałkowskiego.

 

Ważną informacją jest z pewnością fakt, że w 2012 r. przystąpiliśmy do likwidacji ostatniego, zinwentaryzowanego na terenie województwa mazowieckiego mogilnika, położonego w miejscowości Zajezierze (gmina Sieciechów, powiat kozienicki). Mianem ‘mogilnik’ określa się składowiska dla niebezpiecznych substancji, mogą to być np. kręgi betonowe, bunkry powierzchniowe czy powojskowe magazyny. W naszym regionie składowano w nich przede wszystkich przeterminowane środki ochrony roślin.

 

Świadomość ekologiczna

Żyjąc z dnia na dzień, skupiając się na pracy, obowiązkach, rodzinie i przyjaciołach, rzadko zastanawiamy się, w jaki sposób wpływamy na naturalne środowisko. A z pewnością wielokrotnie postępujemy niezgodnie z zasadami ochrony przyrody, czy to z lenistwa i braku wyobraźni, czy z niewiedzy. Dlatego tak ważne są wszelkiego rodzaju inicjatywy, uświadamiające w atrakcyjnej formie osobom w różnym wieku, jak ważna jest ekologia. W 2012 r., by trafić z tym ważnym przekazem do jak najszerszej grupy Mazowszan, samorząd województwa podjął współpracę m.in. z Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w ramach akcji „Leśnicy dla Stolicy”. Pozwoliła ona zrealizować przedsięwzięcia, m.in. przygotować atrakcyjne ekspozycje, które przybliżały dzieciom i dorosłym zasady funkcjonowania środowiska leśnego, jak również uświadamiały istnienie bliskiej zależności pomiędzy człowiekiem a lasem. Z kolei w ramach współdziałania z Miejskim Ogrodem Zoologicznym w Warszawie i Fundacją Rozwoju Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego „Panda” zorganizowane zostało przedsięwzięcie „Busłowe Łapy”. Uświadamiało, że zmiany w środowisku naturalnym, wywołane często nieprzemyślaną działalnością człowieka, prowadzą do kurczenia się i zanikania naturalnych ekosystemów, a co za tym idzie – zmniejszania się, a nawet wymierania populacji wielu gatunków roślin i zwierząt. Zachowanie różnorodności biologicznej i ekosystemów jest natomiast jednym z najważniejszych zadań ochrony przyrody. Przeprowadzonym warsztatom towarzyszyły zajęcia terapeutyczne dla dzieci specjalnej troski, wykorzystujące m.in. zasadę animoterapii, czyli metody wspomagania leczenia poprzez kontakt pacjenta ze zwierzętami.

Po raz czwarty zaprosiliśmy przedszkolaki z Mazowsza, a po raz dziesiąty uczniów szkół podstawowych i gimnazjów do udziału w konkursach o tematyce ekologicznej, by w ten sposób kształtować ich postawę odnośnie dbałości o środowisko naturalne. Temat tegorocznych edycji nawiązywał do jubileuszu 25-lecia Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka, który spełnia istotną rolę w ochronie dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego Mazowsza. Przygotowano również kalendarze na 2013 r., prezentujące prace laureatów konkursów ekologicznych z lat ubiegłych.

 

W tegorocznej, ósmej edycji „Konkursu – zbiórka makulatury” dzieci z Mazowsza zebrały ponad 1 mln kg makulatury. W akcji wzięło udział blisko 41 tys. przedszkolaków i uczniów z 311 placówek oświatowych. Spośród nich wyłoniono 24 laureatów. Zwycięzcy otrzymali dyplomy oraz aparaty fotograficzne, gry i filmy edukacyjne, a także pomoce dydaktyczne. Udział w konkursie ma zachęcić do selektywnego zbierania surowców wtórnych. W ten sposób najmłodsi uczą się, jak segregować odpady oraz jak można je powtórnie wykorzystywać. Nie tylko zmniejsza to ilość zużywanej energii, wody i materiałów pierwotnych, ale także pozwala chronić środowisko przed zanieczyszczeniami. Dla przykładu, z jednej tony makulatury można wyprodukować około 910 kg dobrej jakości papieru, ograniczyć zanieczyszczenie powietrza oraz zużycie wody w procesie produkcyjnym. Trzeba pamiętać, że przetwarzając makulaturę, chronimy przede wszystkim drzewa i lasy przed wycinką, a 1 tona papieru to aż 17 drzew.

 

Ciekawą propozycją samorządu województwa była ponadto publiczna kampania edukacyjna z zakresu baterii i akumulatorów. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach, marszałek województwa ma obowiązek realizacji zadań w zakresie prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych na terenie województwa jako zadania zleconego z zakresu administracji rządowej i na ten cel otrzymuje środki z dotacji celowych. Decyzją wojewody mazowieckiego otrzymaliśmy na ten cel prawie 24 tys. zł, pochodzące z rezerwy celowej budżetu państwa. Akcja edukacyjna została przeprowadzona za pośrednictwem Internetu, w formie mailingu targetowego o tematyce związanej z bateriami i akumulatorami. Rozesłaliśmy listy elektroniczne do około 200 tys. użytkowników kont e-mailowych z terenu województwa mazowieckiego.

 

Zielone płuca Mazowsza

Ich znaczącą część stanowią parki krajobrazowe. Pięć z nich (Mazowiecki, Nadbużański, Kozienicki, Chojnowski i Brudzeński) prowadzonych jest przez Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych, dla którego organem prowadzącym jest Samorząd Województwa Mazowieckiego. W 2012 r. na terenie Zespołu zrealizowano szereg zadań związanych bezpośrednio z ochroną przyrody i środowiska, w tym:

- czynna ochrona nietoperzy (monitoring zasiedlenia schronów, szacowanie liczebności oraz oznaczanie gatunków; badania nocne za pomocą sieci chiropterologicznej i detektora ultradźwięków oraz zimowe),

- poznanie stanu sów i ich monitoring (szacowanie liczebności, poznanie stanu gatunkowego, zapewnianie odpowiednich warunków bytowania),

- kontrola zasiedlenia zbiorników wodnych przez raka szlachetnego (Astacus astacus),

- monitoring śmiertelności gatunków objętych ochroną w MZPK,

- inwentaryzacja siedlisk, oznaczanie gatunków zwierząt i roślin występujących na terenie MZPK oraz prowadzenie ich ewidencji,

- sporządzenie wykazu miejsc legalnego wydobywania kruszywa naturalnego (piasków) na terenie otuliny Kozienickiego Parku Krajobrazowego,

- działania umożliwiające likwidację dzikich wysypisk śmieci na terenie MZPK i jego otuliny.

 

Parki krajobrazowe wchodzące w skład MZPK realizowały również szereg działań edukacyjno-ekologicznych, m.in. wspierały dyplomantów różnych uczelni podczas gromadzenia materiałów do prac badawczych, prowadziły zajęcia i warsztaty dla osób w różnym wieku, by przybliżać dziki świat przyrody oraz formy jego ochrony i ekologiczne możliwości świadomego korzystania z walorów natury. Przypominano również, jak można dbać o zwierzęta w okresie zimowym.

W roku 2012 obchodziliśmy 25-lecie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Został on utworzony w latach 1986-1988, by chronić lasy i najcenniejsze przyrodniczo obszary po prawej stronie Wisły. Park obejmuje południowo-wschodnią część Warszawy (Wawer, Wesoła) oraz Józefów, Otwock, Karczew i gminy: Wiązowna, Celestynów, Osieck, Sobienie-Jeziory, Kołbiel, Pilawa. Jego powierzchnia wynosi 15 710 ha, a dodatkowo w strefie ochronnej parku znalazł się obszar 7992 ha. Zaprojektował go mgr inż. arch. Bolesław Król. Podbudowę naukową stanowił szereg prac magisterskich wykonanych w Instytucie Ochrony Środowiska Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego pod kierunkiem prof. Henryka Zimnego i doc. Janusza Janeckiego. W 2001 r. park otrzymał imię Czesława Łaszka – wieloletniego wojewódzkiego konserwatora przyrody, od lat związanego z parkiem.

 

Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych odpowiedzialny jest za opiniowanie założeń i projektów planów oraz studium zagospodarowania przestrzennego miast i gmin, projektowanych inwestycji celu publicznego, a także decyzji warunków zabudowy ze szczególnym uwzględnieniem ich zgodności z rozporządzeniami w sprawie parków krajobrazowych i ich planów ochrony. W 2012 r. MZPK wydał łącznie 160 takich opinii. Natomiast dalsze 249 dotyczyło wycinki drzew i zalesień.

 

WNIOSKI ZREALIZOWANE PRZEZ MZPK W ROKU 2012 PRZY WSPARCIU FINANSOWYM WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W WARSZAWIE

 

Lp.	NAZWA ZADANIA	DOTACJA WFOŚIGW (w zł)	KOSZT CAŁKOWITY (w zł)
MAZOWIECKI PARK KRAJOBRAZOWY
1.	„Dokarmiamy ptaki zimą – szkolny karmnik”	10 000	11 324,66
2.	„Przyrodniczy konkurs edukacyjny dla szkół z terenu Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka” – „25 lat MPK”	13 000	14 816,42
3.	„Rozwój komunikacji społecznej poprzez wydawanie kwartalnika Parki Krajobrazowe Mazowsza”	39 060	42 126,38
4.	Odkrywamy Mazowiecki Park Krajobrazowy im. Cz. Łaszka – program aktywnej edukacji propagującej turystykę przyrodniczą	24 600	28 490,39
5.	Konferencja 25 lat Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka	18 950	20 500,01
6.	Publikacja pn. „25 Lat Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka”	54 000	55 984
7.	Rozwój infrastruktury terenowej przyrodniczej ścieżki edukacyjnej „Łabędzim Szlakiem”	10 000	11 300
8.	Czynna ochrona traszki grzebieniastej i kumaka nizinnego na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka	5 500	7 000
9.	Prowadzenie i utrzymanie Ośrodka Rehabilitacji Ptaków i pokazowej woliery wilka (Canis lupus) w Mazowieckim Parku Krajobrazowym im. Czesława Łaszka	8 400	13 064,81
10.	Czynna ochrona nietoperzy na terenie Mazowieckiego Krajobrazowym im. Czesława Łaszka	10 000	12 750
11.	Czynna ochrona i odbudowa pogłowia raka szlachetnego (Astacus astacus) w Mazowieckim Parku Krajobrazowym im. Czesława Łaszka	8 000	11 300
12.	Publikacja pn. „25 Lat Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka”	54 000	55 984
13.	Organizacja plenerowych wystaw i konkursów edukacyjnych poza siedzibą MPK im. Czesława Łaszka	16 000	18 000
14.	Zakup środka transportu z zakresu czynnej ochrony przyrody poprzez ochronę gatunkową w Mazowieckim Zespole Parków Krajobrazowych	47 500	95 000
NADBUŻAŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY
	Organizacja XI edycji ogólnopolskiego konkursu przyrodniczego „Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski” w województwie mazowieckim	18 330,81	20 315,61
	Organizacja XIII edycji konkursu „Nadbużańskie spotkania z przyrodą”	18 276,50	18 582,59
	„Pomagamy płazom w trakcie wiosennych wędrówek – program edukacyjno-ochroniarski na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego”	30 782,78	35 441,09
KOZIENICKI PARK KRAJOBRAZOWY
	„Edukacja dla zrównoważonego rozwoju na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego w 2012 r.”	25 500,00	26 500,00
	„Pomagamy płazom” – organizacja V edycji konkursu przyrodniczego na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego	21 000,00	23 700,00
	„Warsztaty ekologiczne dla młodzieży w 2012 – monitoring środowiska przyrodniczego Kozienickiego Parku Krajobrazowego”	23 954,80	32 074,80
	„Odtwarzanie pogłowia różanki (Rhodeus sericeus) w wodach Kozienickiego Parku Krajobrazowego” – etap II	5 200,00	9 040,00
	„Restytucja i czynna ochrona pogłowia raka szlachetnego (Astacus astacus) w Kozienickim Parku Krajobrazowym” – etap II	5 200	9 040
	Organizacja akcji – „Dokarmiamy Ptaki na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego w 2012 r.”	26 000	30 200
	Oznakowanie granic Kozienickiego Parku Krajobrazowego	28 782	29 262
	Rewitalizacja infrastruktury turystycznej służącej edukacji ekologicznej na ścieżce dydaktycznej w rezerwacie „Krępiec”	43 350	56 362,90
	Wydanie publikacji ekologicznych upowszechniających wiedzę o walorach przyrodniczych Mazowsza oraz zachęcających do poznawania Kozienickiego Parku Krajobrazowego	25 400	34 600
BRUDZEŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY
	Konkurs edukacyjny Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego „Poznaj swoją rzekę”	10 000	12 000
	Aktywna ochrona ptaków na terenie Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego	8 000	10 000
	Wznowienie wydawnictw informacyjno-edukacyjnych do prowadzenia edukacji stacjonarnej i terenowej na terenie Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego	8 050	11 050
	Wydanie albumu „Ptaki Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego”	40 000	40 000
CHOJNOWSKI PARK KRAJOBRAZOWY
	Przyrodniczy konkurs edukacyjny dla szkół z terenu Chojnowskiego Parku Krajobrazowego	10 000	12 691,95
	Czynna ochrona płazów na terenie Chojnowskiego Park Krajobrazowego i jego otuliny	5 000	6 250
	Pielęgnacja pomników przyrody na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny	38 300	48 700
	Konferencja przyrodnicza „Uczymy się i nauczamy, jak chronić parki krajobrazowe na Mazowszu”	9 541,80	16 935,40

Podnoszenie wiedzy podmiotów korzystających ze środowiska oraz ułatwianie im wywiązywania się z nałożonych obowiązków dotyczących naliczania i ponoszenia opłat środowiskowych to kolejne z zadań, nad którym samorząd województwa skupiał się w ubiegłym roku. Ta forma warsztatowego wsparcia przedsiębiorców pozwala eliminować błędy pojawiające się podczas wypełniania wykazów i składania sprawozdań. W ośmiu bezpłatnych szkoleniach, skierowanych do przedsiębiorców, osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, osób prowadzących działalność w zakresie wymagającym pozwoleń środowiskowych oraz przedstawicieli innych jednostek organizacyjnych z terenu województwa mazowieckiego, wzięło udział ponad 400 uczestników.

 

„Szkolenia z zakresu opłat za korzystanie ze środowiska, opłaty produktowej, opłaty za substancje kontrolowane oraz opłat wynikających z ustawy o bateriach i akumulatorach zostały dofinansowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie”.

 

Opracowano i stworzono jednocześnie aktywne formularze z opłaty produktowej na rok 2011 oraz z opłaty za korzystanie ze środowiska na rok 2012 r., stanowiące darmowe narzędzie pomocnicze, minimalizujące popełnianie błędów.

Syntezę zagadnień z zakresu opłat środowiskowych, będących w kompetencji marszałka województwa mazowieckiego, udostępniamy w formie elektronicznej.

 

W wyniku działań prowadzonych przez Departament Środowiska nastąpił wzrost liczby podmiotów realizujących swoje obowiązki w zakresie opłat środowiskowych. Liczba nowych podmiotów w roku 2012 wyniosła blisko 5,5 tys. (dane na dzień 18 grudnia 2012 r.).