Informacje o programie

Głównym celem programu jest: uzyskanie lub utrzymanie wysokiego poziomu wiedzy z zakresu profilaktyki osteoporozy oraz zapobiegania złamaniom osteoporotycznym, obejmującej zagadnienia teoretyczne i praktyczne wśród 70% uczestników programu korzystających z edukacji zdrowotnej. . Szacuje się, że w trakcie jego realizacji ze świadczeń może skorzystać około 5 630 osób.

Świadczenia zaplanowane w programie

Program zakłada przeprowadzenie następujących interwencji:

1. szkolenie dla 300 osób personelu medycznego;
2. działania informacyjno-edukacyjne dla 1 630 osób z populacji ogólnej osób dorosłych;
3. oszacowanie 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX, badanie densytometryczne oraz konsultacja lekarska dla 3 700 osób z populacji:

1. kobiet, które ukończyły 65 lat lub są w wieku 40-64 lat i spełniają co najmniej jedno kryterium medyczne;
2. mężczyzn, którzy ukończyli 75 lat.

Kto może uczestniczyć w programie

 Każda osoba, chcąca skorzystać z bezpłatnych badań w kierunku osteoporozy, powinna spełnić następujące kryteria formalne i medyczne.

Kryteria formalne:

1) Osoba aplikująca do programu, w dniu zgłoszenia, musi:

• w przypadku kobiet: mieć ukończone 65 lat

lub

• być w wieku 40-64 lat i spełniać dodatkowo co najmniej jedno kryterium medyczne;
• w przypadku mężczyzn: mieć ukończone 75 lat.

2) Osoba aplikująca do programu, w dniu zgłoszenia musi:

• mieszkać na terenie województwa mazowieckiego (tj. musi być osobą fizyczną mieszkającą na terenie województwa mazowieckiego w rozumieniu Kodeksu cywilnego );
• udzielić świadomej zgody na udział w programie;
• złożyć pisemne oświadczenie, że nie jest obecnie uczestnikiem innego programu o podobnym charakterze finansowanym ze środków publicznych i nie uczestniczyła w tego typu programie w ciągu ostatnich 24 miesięcy;

• złożyć pisemne oświadczenie, że w ciągu ostatnich 24 miesięcy nie miała przeprowadzonego badania densytometrycznego.

Kryterium medyczne, weryfikowane podczas kwalifikacji do programu - dla kobiet aplikujących do programu w wieku 40-65 lat powinien być oprócz formalnych wymogów stwierdzony co najmniej jeden z poniższych czynników ryzyka:

• zaburzenia hormonalne (nadczynność przytarczyc, nadczynność kory nadnerczy, nadczynność tarczycy, akromegalia, cukrzyca typu 1, endometrioza, hiperprolaktynemia, hipogonadyzm (pierwotny i wtórny), wydzielanie peptydu podobnego do parathormonu (PTHrP) przez nowotwór, choroba Addisona);
• choroby układu pokarmowego (zaburzenia trawienia lub wchłaniania (głównie celiakia), stan po resekcji żołądka lub jelit, stan po operacjach bariatrycznych, choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), przewlekłe choroby wątroby z cholestazą (zwłaszcza pierwotna marskość żółciowa u kobiet lub bez, żywienie pozajelitowe);
• choroby nerek (nefropatie z ucieczką wapnia i fosforu, zespół nerczycowy, przewlekła choroba nerek, zwłaszcza w okresie leczenia nerkozastępczego);
• choroby reumatyczne (reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczycowe zapalenie stawów);
• choroby układu oddechowego (przewlekła obturacyjna choroba płuc, mukowiscydoza);
• choroby szpiku i krwi (szpiczak plazmocytowy, białaczka szpikowa, chłoniaki, hemofila, mastocytoza układowa, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, talasemie, sarkoidoza);
• hiperwitaminoza A;
• stan po przeszczepieniu narządu (nerki, płuc, serca, komórek krwiotwórczych, wątroby) – głównie wpływ leków;
• zażywane leki – GKS, hormony tarczycy w dużych dawkach, leki przeciwpadaczkowe (fenobarbital, fenytoina, karbamazepina), heparyna (zwłaszcza niefrakcjonowana), antagoniści witaminy K, cyklosporyna, leki immunosupresyjne w dużych dawkach i inne antymetabolity, żywice wiążące kwasy żółciowe (np. cholestyramina), analogi gonadoliberyny, pochodne tiazolidynodionu (pioglitazon), tamoksifen (u kobiet przed menopauzą), inhibitory aromatazy, inhibitory pompy protonowej, leki przeciwretrowirusowe;
• unieruchomienie;
• przebyte złamania;
• sarkopenia (zmniejszenie masy, siły i sprawności mięśni szkieletowych związane z procesem starzenia się lub współistniejącymi chorobami).

Budżet programu

Program sfinansowany zostanie w całości z budżetu Województwa Mazowieckiego. Całkowite koszty realizacji Programu w latach 2021-2023 wynoszą 1 000 000 zł, w tym: 2021 r. – 300 000 zł, 2022 r. – 350 000 zł, 2023 r.- 350 000 zł.

Rekomendacja Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji

W dniu 30 listopada 2020 roku opublikowana została Rekomendacja nr 9/2020 Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w sprawie zalecanych technologii medycznych, działań przeprowadzanych w ramach programów polityki zdrowotnej oraz warunków realizacji tych programów, dotyczących wykrywania osteoporozy. Treść  Programu została dostosowana do brzmienia wydanej rekomendacji. Rozpoczęcie wdrożenia, realizacji i finansowania programu może nastąpić wyłącznie po złożeniu stosownego oświadczania o zgodności z wydaną rekomendacją.

Osteoporoza jako choroba cywilizacyjna

Osteoporoza to uogólniona choroba układu kostnego związana z niską masą kostną, połączona
z zaburzeniem architektury i jakości tkanki kostnej, która przyczynia się do zwiększonej podatności na złamania. Jej podstawowymi elementami patogenetycznymi są ubytek masy kostnej oraz uszkodzenie mikroarchitektury kości. Wyróżnia się dwie grupy osteoporozy: osteoporozę pierwotną i osteoporozę wtórną. Osteoporoza pierwotna jest naturalnym następstwem procesu starzenia się kości, osteoporoza wtórna jest następstwem występujących chorób współistniejących.^[1] 

Postać pierwotna osteoporozy dzieli się na:

1. idiopatyczną (młodzieńczą), charakteryzującą się występowaniem zaburzeń wzrostu szkieletu
   o nieustalonej etiologii,
2. postać inwolucyjną związaną z nieprawidłowym procesem metabolicznym kości. Wyróżnia się:
   1. osteoporozę inwolucyjną typu I (pomenopauzalną), która występuje u kobiet w wieku 50-60 lat. Jest ona konsekwencją utraty tkanki kostnej spowodowanej ustaniem funkcjonowania endokrynnych gruczołów jajnikowych. Działanie estrogenów na tkankę kostną polegające na stymulowaniu osteogenezy oraz hamowaniu procesu resorpcji kości zostaje wstrzymane. W jej przebiegu najczęściej dochodzi do złamań trzonów kręgowych oraz bliższej części kości promieniowej;
   2. osteoporozę inwolucyjną typu II (starczą) dotykającą kobiety oraz mężczyzn po 75 roku życia. Przyczyną powstającego procesu chorobowego jest zmniejszona aktywność komórek kościotwórczych osteoblastów oraz witaminy D_3. W jej przebiegu dochodzi do złamań bliższej części udowej i trzonów kręgów^[2].

Osteoporoza jest problemem zdrowotnym, który na świecie dotyka 22,1% kobiet oraz 6,1% mężczyzn powyżej 50 roku życia. Liczba osób chorych na osteoporozę w Polsce w latach 2012-2018 systematycznie wzrasta. W 2012 roku liczba ta wynosiła 1,92 mln natomiast w 2018 roku 2,12 mln. Większość z tej grupy stanowiły kobiety. Od 2012 do 2018 roku liczba chorych kobiet wzrosła o 9,7% (od 1,57 mln do 1,72 mln), liczba chorych mężczyzn wzrosła o 11,9% (z 0,36 mln do 0,40 mln).^[3] Z danych pochodzących z „Map potrzeb zdrowotnych w zakresie chorób układu kostno-mięśniowego dla województwa mazowieckiego” wynika, że w latach 2013-2015 w województwie mazowieckim stwierdzono 265 zgonów z powodu chorób układu kostno-mięśniowego. 65,2% liczby zgonów dotyczyło osób w wieku 65 lat i starszych natomiast 27% stanowili mężczyźni. Była to największa liczba zgonów spośród wszystkich województw.^[4] Najgroźniejszymi konsekwencjami osteoporozy są złamania osteoporotyczne. Jako najczęstsze złamania osteoporotyczne uważa się złamania: bliższego końca kości udowej, kręgosłupa, kości promieniowej, bliższego końca kości ramiennej.

Wczesna profilaktyka i leczenie osteoporozy, które są ze sobą nierozerwalne z punktu widzenia medycznego, prowadzi do zmniejszenia ryzyka pierwszego i kolejnych złamań niskoenergetycznych kości, a za tym zdecydowanie poprawia to jakość życia, wpływa na jego wydłużenie i zapobiega wczesnemu zgonowi z powodu wtórnych trudno leczących się powikłań związanych ze złamaniami. Skutki następstw osteoporozy wyłączają osoby pracujące i nie pracujące z aktywności zawodowej, społecznej i rodzinnej.

Dodatkowe informacje

Dodatkowych informacji dotyczących programu udzielają telefonicznie pracownicy Wydziału Promocji Zdrowia w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Numery kontaktowe: (22) 59 79 905 lub (22) 59 79 914.