O wsi i ruchu ludowym

Tom dedykowany prof. dr. hab. Romualdowi Turkowskiemu, znanemu z bogatego i wszechstronnego dorobku naukowego. Taka jest też tematyka artykułów tego obszernego opracowania.

Dowiemy się, jak po I wojnie światowej kształtował się ruch ludowy w Polsce i jak ważne było dla Polaków (a zwłaszcza polskich chłopów) pojęcie wolności. Autor przypomina, że „wolność odzyskana po 1989 r. to skarb, który należy chronić. Najlepszym jego zabezpieczeniem jest pełna demokracja i pluralizm polityczny, społeczny i gospodarczy”[1]. Niektóre artykuły odnoszą się bezpośrednio do Mazowsza i mówią np. o postawie mieszkańców regionu wobec spraw obronności państwa przed wybuchem II wojny światowej (1936–1939). To wtedy powstał Fundusz Obrony Narodowej, czyli pozabudżetowa forma wspierania inwestycji zbrojeniowych. Z rozdziału dowiemy się o inicjatywach wsparcia tego funduszu przez powiaty i subregiony Mazowsza. „Największą wartością okresu budowania jedności wokół armii w latach 30. (…) oprócz wymiernego udziału społeczeństwa w zasileniu wojska w sprzęt i broń, było wzmocnienie patriotyzmu i tożsamości narodowej (…) co dało określone postawy podczas II wojny światowej i w okresie powojennej walki o niepodległą Polskę. Społeczność Mazowsza, we wszystkich tych działaniach była w czołówce społeczeństwa polskiego”[2].

Jeśli kogoś interesuje tematyka oświatowo-kulturalna, powinien zajrzeć do części „Religia, oświata, kultura”. To z niej dowiemy się, jak wyglądało kształcenie dziewcząt w szkołach rolniczych i jak potem zdobytą wiedzę przenosiły na grunt swojej rodzimej wsi, nie zawsze przychylnej „nowinkom”. Poznamy też folklor obrzędowy II RP, a także ówczesne preferencje rodziców z okolic Pułtuska w nadawaniu imion swoim pociechom. Publikację można zamówić za pośrednictwem strony internetowej wydawcy – Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie.

Reportaże, wywiady, wspomnienia…

„– Jaki był ten żydowski Płock?

– Głównie inteligencki i zasymilowany, ludzie z takich rodzin mieszkali często poza ulicami Szeroką i Synagogalną, kojarzonymi z Żydami religijnymi. Było wielu drobnych żydowskich przedsiębiorców i rzemieślników. Piekarnie prowadzili Rozenstein i Liser, choć ta najbardziej znana należała do Brygardów. Był sklep ze śledziami Kowala i wódkami Zajdemana. Bromberger prowadził skład apteczny, a Czyżyk miał niedoścignione parówki. (…) amatorzy tytoniu zaglądali do sklepu Mariensztrasa. (…) Ziarno mieliły młyny Pantofla i Guzika. Osobny temat stanowi rynek (…) były też jatki żydowskie. Chodziłem tam z mamą. Kupowaliśmy masło w liściach, śmietanę, zdarzyła się i kura”[3].

Wspomnienia kilkudziesięciu osób pochodzenia żydowskiego, związanych z Płockiem, opisują świat bezpowrotnie utracony – niezapomnianą atmosferę ulic, szkół, miejsc pracy, domów. Także aromatów potraw, które przywołują tęsknotę za tym, co minęło. Ten świat to czas szkolnych przyjaźni, pierwszych miłości, kolegów. Ale też ucieczka przed okrucieństwami wojny. Wielu ich znajomym i członkom rodzin nie udało się przed nimi uciec… Niektórzy, jak oni, wyemigrowali – do Ameryki, Izraela, Francji czy Danii. I tam właśnie odnalazł ich autor książki, który spisał wspomnienia, zachowując okruchy tego, co zostało zniszczone. Teraz, z książką w ręku, możemy zwiedzać Płock i odkrywać przeszłość.

Jak pisze autor: „to wszystko nie uwolni świata od nacjonalizmu, dyskryminowania mniejszości, krzywdzących stereotypów (…) lecz kropla drąży skałę. Coś się udało na pewno: zapomniani płocczanie w tej książce wracają.” Publikacja podkreśla, że Mazowsze ma wielokulturową tradycję, a naszą historię dzielimy z innymi narodowościami. Książkę można kupić m.in. w siedzibie wydawcy – Muzeum Mazowieckim w Płocku.