Jacek Bocheński odbierze w tym roku statuetkę Nagrody im. Cypriana Kamila Norwida „Dzieło życia”, przyznawaną za całokształt twórczości. Znamy też nazwiska nominowanych w pozostałych kategoriach za dzieła i kreacje powstałe w 2016 r. Laureatów zobaczymy na gali wręczenia nagród 25 września na Zamku Królewskim w Warszawie.

 

Jacek Bocheński – prozaik, eseista, publicysta i tłumacz, działacz opozycji demokratycznej w PRL, autor „Trylogii rzymskiej”. W swojej twórczości często odwołuje się do świata antycznego, przekładając go na współczesny.

Urodził się w 1926 r. we Lwowie. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Był redaktorem pism „Trybuna Wolności” i „Pokolenie”. Współpracował z „Nową Kulturą”, „Przeglądem Kulturalnym”, „Życiem Warszawy”. W 1950 r. wstąpił do Związku Literatów Polskich, a w 1955 r. do Polskiego PEN-Clubu. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Debiutował w 1949 r. zbiorem opowiadań „Fiołki przynoszą nieszczęście”. W 1957 r. jego podróż do Afryki zaowocowała książką „Pożegnanie z panną Syngilu albo Słoń a sprawa polska”. Najwyżej cenionymi publikacjami pisarza stały się dwie eseistyczne powieści. Pierwsza – „Boski Juliusz. Zapiski antykwariusza” – zbeletryzowany esej-portret, opowiadający o dramacie władzy i etycznych dylematach historii w odniesieniu do czasów współczesnych  (otrzymał za nią nagrodę honorową Radia Wolna Europa w kategorii „najlepsza książką krajowa”). Druga powieść, „Nazo poeta” (1969), oparta jest na motywach życia największego liryka starożytnego Rzymu – Owidiusza (jego wygnania i niełaski cesarza). W latach 80. stał się czołową postacią niezależnej, antykomunistycznej kultury. W tym czasie powstała powieść „Stan po zapaści”, która ukazała się w obiegu nieoficjalnym w 1987 r. i została doceniona Nagrodą „Solidarności”. Później wydane zostały jeszcze: „Kaprysy starszego pana”, „Trzynaście ćwiczeń europejskich”, „Tyberiusz Cezar”, „Wtedy – rozmowy z Jackiem Bocheńskim”, „Zapamiętani”, „Blog”. „Antyk po antyku” nominowany był do Nagrody Literackiej Nike 2011. Jacek Bocheński jest też tłumaczem z języka niemieckiego, francuskiego, rosyjskiego, estońskiego, węgierskiego i słowackiego.

Warto wspomnieć także o polityczno-społecznej aktywności pisarza. W latach 1947–1966 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wystąpił z niej w geście protestu, po usunięciu z PZPR Leszka Kołakowskiego.  W latach 70. – obok kilku innych wybitnych artystów – stanął na czele rodzącej się wówczas opozycji demokratycznej. Brał udział w akcjach protestacyjnych środowisk twórczych, będąc m.in. współzałożycielem i redaktorem „Zapisu” – ukazującego się poza cenzurą. Należał do Towarzystwa Kursów Naukowych. Od 1981 do 1982 r. był internowany. Jego nazwisko znalazło się na liście autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Zabezpieczenie finansowe znalazł jako – piszący pod pseudonimem Adam Hosper – autor piosenek, z najsłynniejszym „Rudym rydzem” na czele. Był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Jest laureatem wielu nagród. Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

 

Prawdę mówiąc, lubię pisać tak, żeby nawet ciężkie rzeczy lekko było czytać. To nie jest wykalkulowany zabieg wobec czytelnika. To się dzieje samorzutnie. Dlatego refleksja zamienia mi się raz po raz w akcję, moje eseje stają się zazwyczaj opowiadaniami. (Jacek Bocheński, „Gazeta Wyborcza”)

 

 

Literatura

Nominowany za książkę „Mundur”, wyd. Zysk i S-ka.

Marek Ławrynowicz – prozaik, autor słuchowisk radiowych, scenarzysta filmowy, poeta. Ukończył Wydział Polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Początkowo zajmował się poezją wizualną, performancem, mail artem. W 1990 r. ukazał się zbiór jego krótkich opowiadań „Pan Słoik”, później powieść „Kapitan Car”. Za „Diabła na dzwonnicy” otrzymał wyróżnienie Biblioteki Raczyńskich. Jest też autorem wielu słuchowisk radiowych. Za jedno z nich – „Ameryka wkracza do Malinówka” – otrzymał nagrodę na festiwalu Dwa Teatry. Współtworzył także radiowe audycje satyryczne: „Zsyp”, „Parafonia”, „Kiwi”, „Kiwirozmówki”, powieść radiową „W Jezioranach” oraz telewizyjny „Odjazd”. Był redaktorem naczelnym kwartalnika literackiego „Wyspa”. Od 2009 r. sprawuje opiekę redakcyjną nad niezależną audycją radiową „Szkiełko i oko”.

„Stężenie iście hrabalowskiego humoru jest tu niezwykłe, komizm przywodzący na myśl mistrzów tego gatunku, fantazja autorska – nieograniczona, a przy tym nie brakuje w »Mundurze« refleksji całkiem serio, jednoznacznie krytycznej oceny przedstawianych zjawisk”. (Jarosław Klejnocki, uzasadnienie wniosku)

 

 

Nominowany za tom poetycki „Ściszone nagle życie”, wyd. Znak.

Dariusz Suska – poeta, prozaik, krytyk literacki.  Absolwent Wydziału Fizyki Uniwersytetu Wrocławskiego. Zadebiutował w 1992 r. tomikiem „Rzeczy, które były światem”. Wiersze publikował m.in. w: „Lampie i Iskrze Bożej”, „Res Publice Nowej” i „Tygodniku Powszechnym”. Za tomik „Wszyscy nasi drodzy zakopani” otrzymał w 2002 r. nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek. Pozycja ta, jak również tomik „Cała w piachu”, były nominowane w 2001 i 2005 r. do Nagrody Literackiej Nike. Poeta od wielu lat jest dziennikarzem w „Gazecie Wyborczej”. Wydał: „DB 6160221”, „Czystą ziemię (1998–2008)”, „Duchy dni”.

„A jest to lub może raczej staje się coraz bardziej poezja prawdziwie filozoficzna czy – ściślej – ontologiczna. Jej zasadniczy przedmiot stanowi bowiem samo istnienie: jego – by tak rzec – substancja. (…) Istnienie (osób, rzeczy, czasów, miejsc) jest bowiem w filozofujących wierszach Dariusza Suski niepewne siebie – właściwie zawsze świadome własnego negatywu, stale prześwietlone śmiercią i nicością”. (Tomasz Wójcik, uzasadnienie wniosku)

 

 

Nominowany za zbiór esejów „Langosz w Jurcie”, wyd. Czarne.

Krzysztof Varga – pisarz, krytyk literacki, dziennikarz. Studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Jest redaktorem działu Kultura „Gazety Wyborczej”. Zadebiutował zbiorem opowiadań „Pijany anioł na skrzyżowaniu ulic”, choć za właściwy debiut uznaje powieść „Chłopaki nie płaczą”. Współautor słownika literatury najnowszej „Parnas bis. Literatura polska urodzona po 1960 roku” i antologii „Macie swoich poetów”. W 1998 r. otrzymał Nagrodę Fundacji Kultury za tom prozy „45 pomysłów na powieść”. Nominowany do Nagrody Literackiej Nike za powieści „Tequila” i „Nagrobek z lastryko” (ta ostatnia była nominowana do Nagrody Mediów Publicznych „Cogito”). Jego „Gulasz z turula” otrzymał nagrodę czytelników Nike. Powieść „Trociny” znalazła się w finale Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus”, w finale II edycji Nagrody Mediów Publicznych „Cogito” oraz była nominowana do Nagrody im. Cypriana Kamila Norwida.

„Książka opowiada o podróży wzdłuż węgierskich granic i stanowi analizę zarówno tamtego pejzażu, jak i jest zapisem świadomości, tożsamości Węgrów w czasach obecnych. Bardzo ciekawe analogie z Polską. Wykwintny, dystynktywny język i wielka kultura eseju”. (Jarosław Klejnocki, uzasadnienie wniosku)

 

 

Muzyka

Nominowany za program edukacyjny i wzbogacenie zasobów Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie.

Maciej Janicki – muzykolog i historyk sztuki.

Absolwent muzykologii i historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. Od 2007 r. związany z Narodowym Instytutem Fryderyka Chopina – najpierw jako asystent muzealny, następnie kurator Muzeum Fryderyka Chopina odpowiedzialny za działalność związaną z pozyskiwaniem i ochroną kolekcji, jej opracowaniem naukowym i udostępnianiem, ekspozycjami stałymi i wystawami czasowymi w zamku Ostrogskich (pałacu Gnińskich) i w oddziale w Żelazowej Woli. Zajmuje się ikonografią chopinowską i pejzażami dźwiękowymi (soundscapes) współczesnymi i dawnymi. Interesuje go problematyka pejzażu dźwiękowego XIX w., szczególnie w kontekście osoby i dzieł Fryderyka Chopina.

„Dzięki aktywności Macieja Janickiego, adresowany do dzieci program edukacyjny Muzeum Chopina został uznany za najlepszy spośród wszystkich warszawskich muzeów, zaś dzięki jego zabiegom zgromadzone w muzeum zasoby rękopisów Fryderyka Chopina wzbogaciły się o bezcenne pozycje”. (Grzegorz Michalski, uzasadnienie wniosku)

 

 

Nominowany za operę „Czarodziejska Góra”, Warszawska Jesień 2016.

Paweł Mykietyn – kompozytor i klarnecista.

Ukończył studia kompozytorskie w klasie prof. Włodzimierza Kotońskiego w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. W latach 1997–2001 był kierownikiem muzycznym Teatru Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza, a w 2008 r. – Nowego Teatru w Warszawie. Komponował dla różnych instytucji (Polskie Radio, Teatr Wielki – Opera Narodowa), festiwali (Warszawska Jesień), artystów (Jerzy Artysz, Elżbieta Chojnacka). Jako kompozytor muzyki do spektakli teatralnych wielokrotnie współpracował z Krzysztofem Warlikowskim. Pracował z wybitnymi reżyserami – Piotrem Cieślakiem i Grzegorzem Jarzyną. Jest też twórcą muzyki filmowej, m.in. do noweli „Ojciec” w ramach produkcji „Solidarność, Solidarność...”, a także do filmów „Ono”, „33 sceny z życia”, „W imię...”, „Tatarak”, „Wałęsa. Człowiek z nadziei” czy „Essential Killing”.

„Operowa adaptacja powieści Thomasa Manna to efekt współpracy najciekawszych nazwisk polskiej kultury współczesnej”. (Grzegorz Michalski, uzasadnienie wniosku)

 

 

Nominowana za płyty „Stwórco łaskawy” i „The Voice of suka”.

Maria Pomianowska – doktor sztuk muzycznych, multiinstrumentalistka, wokalistka, kompozytorka.

Studiowała w Akademii Muzycznej w Warszawie w klasie gry na wiolonczeli. Zafascynowały ją techniki gry na instrumentach tradycyjnych różnych kultur w tym dawnych polskich instrumentach strunowych (suka biłgorajska, fidel płocka i in.). Założyła Zespół Polski, prezentujący muzykę ludową Mazowsza oraz jej związki z muzyką wielkich kompozytorów polskich. Wydała kilkanaście płyt, m.in. album „Chopin na 5 kontynentach”, który osiągnął piątą pozycję na World Music Charts Europe. W 2013 r. stworzyła zespół LutoSłowianie, prezentujący związki muzyki Witolda Lutosławskiego z polską muzyką ludową. Jest dyrektorką międzynarodowego festiwalu Skrzyżowanie Kultur. Naucza w Akademii Muzycznej w Krakowie gry na suce biłgorajskiej oraz fideli płockiej, gdzie stworzyła pierwszą na świecie orkiestrę fideli kolanowych Arcus Poloniae.

„Zebrane [na płycie „Stwórco łaskawy – red.] utwory były śpiewane w dawnych czasach w oddalonych od głównych skupisk ludzkich enklawach, dzięki czemu zachowały swój niepowtarzalny charakter. Z kolei płyta »The Voice of suka« (…) stanowi niebagatelny wkład w rekonstruowanie polskiej tradycji muzycznej”. (Collegium Artium, uzasadnienie wniosku)

 

 

Sztuki plastyczne

 

Nominowana za wystawę „Tkanina”, Galeria Test w Warszawie.

Dorota Grynczel – malarka.

Ukończyła Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie. Dyplom z wyróżnieniem otrzymała w 1977 r. w pracowni prof. Jana Tarasina oraz prof. Wojciecha Sadleya. Obecnie jest wykładowcą na macierzystej uczelni. Zajmuje się tkaniną unikatową i malarstwem sztalugowym. Była stypendystką The Pollock-Krasner Fundation w Nowym Jorku oraz Fundacji Kultury i Fundacji Batorego w Warszawie. Jest laureatką wielu nagród, m.in.: Ministra Kultury i Sztuki, Srebrnego Klocka na 7. Międzynarodowym Biennale w Brukseli, Brązowego Medalu na 9. Międzynarodowym Triennale Tkaniny w Łodzi, wyróżnienia oraz nagrody Związku Polskich Artystów Plastyków na 14. Międzynarodowym Triennale Tkaniny w Łodzi. Autorka ponad 20. wystaw indywidualnych w kraju i za granicą. Uczestniczyła w licznych wystawach zbiorowych.

„Dorota Grynczel jest tkaczką-poetką, dla której inspirację stanowi przyroda, światło i przestrzeń i która te wszystkie trzy faktory wpisuje w swoją malarsko-tkacką opowieść”. (Bożena Kowalska, www.galeriatest.pl)

 

 

Nominowany za zorganizowanie wystawy „Frank Stella i synagogi dawnej Polski”, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie.

Artur Tanikowski – historyk sztuki, kurator wystaw, wykładowca.

Ukończył historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim im. Jana Pawła II. Jest koordynatorem galerii Powojnie w tworzonej przez Stowarzyszenie Żydowskiego Instytutu Historycznego Wystawie Głównej Muzeum Historii Żydów Polskich. Laureat Nagrody im. ks. Szczęsnego Dettloffa, przyznawanej przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Historyków Sztuki, a także Sybilli – nagrody Ministra Kultury i Sztuki za najważniejsze wydarzenie muzealne roku. Jest redaktorem „Aspiracji” – pisma warszawskich uczelni artystycznych i Art&Buisness. Opublikował książki autorskie, m.in. „Eugeniusz Żak” oraz „Malarze żydowscy w Polsce”.

„Było to zderzenie współczesnej sztuki światowej z historią, malarstwa z architekturą, swobodnej twórczości artystycznej z pracą dokumentalistów-fotografów i rysowników – mozolnie i pracowicie odtwarzających wygląd zabytkowych obiektów, będących ważnymi reliktami przeszłości i elementami kultury naszego kraju”. (Anna Żakiewicz, uzasadnienie wniosku)

 

 

Nominowany za wystawę „Wrota Miłosierdzia”, Muzeum Archidiecezji  Warszawskiej.

Kazimierz Gustaw Zemła – rzeźbiarz.

Jeden z najbardziej znanych współczesnych polskich rzeźbiarzy. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, uczył tam rzeźby, był prorektorem i dziekanem. Jego najbardziej znane prace to: Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach, Pomnik Czynu Polaków w Szczecinie, Polegli Niepokonani na warszawskiej Woli, Monte Cassino w Warszawie, Henryk Sienkiewicz w warszawskich Łazienkach oraz liczne pomniki św. Jana Pawła II. Artysta miał ponad 60 wystaw indywidualnych w kraju i za granicą. Brał udział w ponad 20 wystawach międzynarodowych i 50 wystawach krajowych. W uznaniu wybitnych zasług dla kultury polskiej, za osiągnięcia w twórczości artystycznej oraz pracy dydaktycznej odznaczony został Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

„To najbardziej znana, bogata i znacząca część dorobku twórczego prof. Gustawa Zemły. Wpisuje się w obecny w światowej sztuce dialog pomiędzy wartościami a człowiekiem przechodzącym i przemijającym. To obecność wręcz niezauważalna, sytuacja nasyconej, wyrywającej się do widza potencjalności, którą można objąć jednym rzutem oka lub wpatrując się we fragment, być uczestnikiem całości”. (Adam Myjak, uzasadnienie wniosku)

 

 

Teatr

Nominowani za kabarety „Herosi transformacji i miecz Chrobrego” oraz „Dziewczyny z marszu niepodległości”.

Maciej Łubieński – historyk, dziennikarz, autor piosenek i filmów.

Studiował historię na Uniwersytecie Warszawskim. Pracował w magazynie „Viva”. Współtworzył dla TVN programy historyczne „Było nie było” oraz parodię newsów „Błyskawiczny program historyczny”. Na tej kanwie powstał „Błyskawiczny przewodnik po Warszawie”. Był współautorem pasma skeczowego „Teatrzyk Teatr Narodowy...” w Radio Roxy. Prowadził „Requiem dla tygodnia” w RDC. Jest współtwórcą (wraz z Michałem Walczakiem) i scenarzystą „Pożaru w burdelu”.

Michał Walczak – dramatopisarz i reżyser.

Studiował w warszawskiej SGH oraz na wydziałach Wiedzy o Teatrze i Reżyserii Akademii Teatralnej w Warszawie. Zadebiutował dramatem „Piaskownica”, potem napisał m.in.: „Kopalnię”, „Nocny autobus”, „Kac”, „Pierwszy raz”, „Babcię”. Jego debiutem reżyserskim była inscenizacja własnej sztuki „Podróż do wnętrza pokoju” na deskach Garażu Poffszechnego Teatru Powszechnego w Warszawie. Od 2012 r. pisze teksty w cyklu „Pożar w burdelu”.

„Istotą dowcipu Walczaka i Łubieńskiego jest chyba to, że jest on osadzony w rzeczywistości »tu i teraz«, a jednocześnie przywołuje mnóstwo skojarzeń kulturowych, historycznych, związanych z tradycją i śmiało nimi żongluje”. (Wojciech Majcherek, uzasadnienie wniosku)

 

 

Nominowany za reżyserię spektaklu „Madame de Sade”, Teatr Narodowy w Warszawie.

Maciej Prus – reżyser i aktor teatralny.

Studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, aktorstwo w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie oraz reżyserię w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Grał w Starym Teatrze i Teatrze Rozmaitości w Krakowie, Teatrze Laboratorium 13 Rzędów w Opolu, Teatrze Narodowym w Warszawie. Jako reżyser zadebiutował w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie-Słupsku. Realizował spektakle w warszawskich teatrach Ateneum, Dramatycznym i Polskim, Teatrze im. W. Bogusławskiego w Kaliszu, Starym Teatrze w Krakowie, Teatrze Muzycznym w Słupsku, Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, łódzkich teatrach Nowym i im. Stefana Jaracza, Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Teatrze Polskim we Wrocławiu i Poznaniu.

„Maciej Prus – za Mishimą – nawiązuje do źródeł teatru japońskiego, balansując na granicy tajemniczej formy Teatru nō. Wszystkie aktorki (…) grają wyśmienicie, portretując bohaterki tego mrocznego dramatu, ograniczając gestykę i ruch do wyznaczonych przez reżysera trajektorii. Reżyser osiąga porywającą dyscyplinę wykonania zaplanowanych założeń”. (Tomasz Miłkowski, uzasadnienie wniosku)

 

 

 

Nominowany za rolę Mistrza Ceremonii w spektaklu „Cabaret”, Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy.

Krzysztof Szczepaniak – aktor teatralny i dubbingowy. Absolwent Akademii Teatralnej w Warszawie.

Zagrał  w spektaklach: „MP4” w Teatrze Powszechnym, „Piosennik” w Teatrze Ateneum oraz „Harce młodzieży polskiej” w Teatrze IMKA. Jest laureatem Nagrody na 32. Przeglądzie Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu (Tukan Dziennikarzy i Tukan Publiczności). Związany jest z Teatrem Dramatycznym m.st. Warszawy, gdzie występuje w „Mizantropie”, „Kupcu weneckim”, ,,Młodym Stalinie”, ,,Nocy żywych Żydów”, ,,Wszystkich moich synach” oraz ,,Dziwnym przypadku psa nocną porą”. Aktor użycza też głosu postaciom z kreskówek i śpiewa w zespole piosenki aktorskiej Robodrom.

„(…) imponuje bogactwem środków aktorskich, wokalnych, tanecznych; umie połączyć wdzięk z zepsuciem, tajemniczość z agresywną dynamiką, żywiołowość zachowań z kabaretową lekkością”. (Redakcja kwartalnika „Scena”, uzasadnienie wniosku)