Zwykle zachwyca tęczą barw i oryginalnymi zdobieniami. Do dziś przygotowywanie jej na ostatnią niedzielę przed Wielkanocą jest niezwykle ważną tradycją. Palma jest symbolem radości i tryumfu.

Liczne zwyczaje związane z Niedzielą Palmową, zwaną też Wierzbną bądź Kwietną, rozpowszechniają Kurpie. Co roku organizowana w Łysych uroczystość, obchodzona na pamiątkę tryumfalnego wjazdu Jezusa do Jerozolimy, znana jest nie tylko w Polsce, ale i poza granicami kraju. Przypomnijmy obrzędy związane z tym świętem.

Jest moc

Tradycyjne palmy kurpiowskie, wite z gałązek wierzby, stały się symbolem odrodzenia, zarówno w wymiarze religijnym, jak i patriotycznym (z racji m.in. walk zbrojnych na terenach Kurpi i związanych z nimi zniszczeniami czy rabunkową działalnością zaborcy). Niosąc bogato zdobione gałązki podczas procesji w Niedzielę Palmową, jej uczestnicy podkreślają bogactwo kultury, tradycji, piękno ziemi ojczystej i swoją dumę.

Po mszy świętej w Niedzielę Palmową lekko okładano się palmą, mówiąc: „Nie ja biję, palma bije, za tydzień wielki dzień, na szóstą noc – Wielkanoc”. Miało to przypomnieć o zbliżających się wielkimi krokami świętach i przynieść szczęście.

Z palmą wielkanocną wiążą się także głęboko osadzone w tradycji ludowej wierzenia. Na Kurpiach uznawano, że uderzenie kogoś poświęconą palemką przyniesie tej osobie zdrowie i dobrobyt. Klepano nią też zwierzęta, by nie chorowały przez cały rok. W domu palmy wkładano za obraz bądź w okno, co miało chronić budynek od uderzenia piorunem, a domowników – przed złymi mocami, chorobami i nieszczęściem.

Niezwykłe kreacje

Na terenie Puszczy Zielonej palmy wielkanocne są bardzo charakterystyczne. Wyróżniają je bogactwo zdobienia i imponujące rozmiary (największe miały zapewnić właścicielowi długie życie, a jego dzieciom wysoki wzrost). Do ich uwicia Kurpie przygotowują się miesiącami. Efektem wytężonej pracy są prawdziwe dzieła sztuki! Drobne kwiaty, które zdobią palmy, do złudzenia przypominają prawdziwe. Są one kolorystycznie dobrane, ułożone w desenie i oryginalne wzory.

Na Kurpiach wykonuje się głównie trzy rodzaje palm: papierową, z zieleni oraz mieszaną. Papierową o wysokości 5 m zdobi 700 kwiatów, mieszaną tego samego rozmiaru – 350, a całą z zieleni – 200. Zdania wśród Kurpiów na temat tego, jak powinna wyglądać palma, są podzielone. Jedni twierdzą, że nieodłącznym elementem są rośliny ze ściółki leśnej, inni preferują wykonywanie palm z papieru – są wtedy lżejsze i trwalsze. Wszyscy jednak stawiają na kolor, który – jak twierdzą – zdecydowanie przyciąga.

W tradycyjnej palmie nie może zabraknąć zieleni, oznaczającej nadzieję na przyszły rok, fioletu – symbolu oczekiwania na dobro, a także czerwieni, czyli miłości. Każda palma ma też koronę (na cześć króla Jezusa Chrystusa) oraz wstążki, które łączą niebo z ziemią. Gdy łopocą na wietrze, Kurpie widzą, że niosą ich wołanie ku niebiosom.

Obyczaje żyją!

Tradycyjne sposoby zdobienia palm przekazywane są w wielu rodzinach z pokolenia na pokolenie. Dowodem tego są m.in. protokoły odbywającego się corocznie konkursu na najpiękniejszą palmę w Łysych. Na liście uczestników powtarzają się te same nazwiska i nazwy wsi, a dodatkowo wciąż pojawiają się też coraz młodsi uczestnicy, którzy kultywują rodzinne zwyczaje.

Konkurs w Niedzielę Palmową liczy już prawie 50 lat, pierwszy odbył się 31 marca 1969 r. i cieszył się zainteresowaniem zarówno mieszkańców, jak i turystów. Tak jest do dzisiaj. Bogata tradycja i miejscowe obrzędy przyciągają licznych amatorów kultury regionalnej. Obchodzenie Niedzieli Palmowej stało się wielkim świętem, które niezwykle barwnie przeżywane jest w miejscowości Łyse. Uroczystość kościelna i przegląd konkursowy przekształciły się w dużą imprezę folklorystyczną. Można tu wziąć udział nie tylko w procesji z palmami o znacznych rozmiarach, ale także m.in. kiermaszach sztuki ludowej, wydawnictw regionalnych, okolicznościowych wystawach (na czele z tymi, które prezentują nagrodzone palmy).

Z szacunkiem do tradycji

Tradycje kulturowe serca Puszczy Kurpiowskiej wpisane są na stałe m.in. w codzienność Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego im. Brata Zenona Żebrowskiego w Czarni. Placówka kultywuje rozmaite zwyczaje regionu, wśród których wyróżnić można np. warsztaty wielkanocne pod hasłem „Palma Wielkanocna”. Efektem zajęć jest wspólna palma. Również w tym roku uczniowie upletli ją ze swoimi rodzicami i nauczycielami. Poprzez takie działanie młodzi uczą się szacunku do historii i tradycji, a także cierpliwości w dążeniu do celu, dbałości o estetykę i troski o przyrodę (tworząc palmę, korzystają z materiałów ekologicznych). Wspólnie wykonana palma stanęła 9 kwietnia br. wśród innych, licznych prac, przygotowanych na konkurs w Łysych.

Funkcjonowanie naszych uczniów z niepełnosprawnościami intelektualnymi opieramy m.in. na pielęgnowaniu obrzędów ich przodków z nadzieją, że, jak pisał Leon Potocki, „gdzie była przeszłość, tam i przyszłość będzie”

– dodaje wicedyrektorka ośrodka w Czarni Jadwiga Tańska.