Rośnie średnia wieku Europejczyków, a spada współczynnik urodzeń. Starzejąca się siła robocza jest dziś bolączką wszystkich sektorów gospodarki, zwłaszcza rolnictwa. Jak zatrzymać młodych na wsi?

Ponad połowa osób prowadzących gospodarstwa rolne w Unii Europejskiej (UE) przekroczyła 55. rok życia. Zaledwie 6 proc. rolników ma mniej niż 35 lat. W dużej mierze to efekt procesów demograficznych. Ale nie wyłącznie. Młodzi, wykształceni ludzie migrują do miast, by tam zawodowo rozwijać skrzydła. Praca w rolnictwie postrzegana jest jako nieatrakcyjna. Zwykle kojarzy się z dużym ryzykiem związanym z anomaliami pogodowymi, niestabilnymi dochodami, niską stopą zwrotu inwestycji i długimi godzinami pracy. Zniechęca też liczba obowiązków. W wielu przypadkach spontaniczny urlop raczej nie wchodzi w grę…

Konkretne bolączki

Jak wynika z raportu Komisji Europejskiej[1], największym problemem, przed którym stoją młodzi rolnicy i nowe podmioty rozpoczynające działalność w sektorze rolnictwa, jest ograniczona dostępność ziemi przeznaczonej do nabycia (61 proc. badanych) lub dzierżawy (57 proc. ankietowanych). Przeszkodą są przede wszystkim kwestie prawne związane z własnością, zasady dziedziczenia oraz ceny gruntów. Barierą jest również dostęp do kredytów i dotacji – 1/3 uczestniczących w badaniu określa go jako trudny. Młodzi rolnicy uważają także, że łatwiejszy powinien być dostęp do wiedzy i nauki. Najczęstszym źródłem zdobywania informacji są dla nich konsultacje z kolegami po fachu, stowarzyszeniami rolniczymi czy doradcami. Część korzysta z internetu, a w przypadku lepiej wykształconych osób skuteczny okazuje się system wymian międzynarodowych.

W obliczu wyzwania

Mając na uwadze zgłaszane potrzeby, Europejski Komitet Regionów (KR), którego członkiem jest marszałek Adam Struzik, podjął prace nad rozwiązaniami wspierającymi młodych rolników. KR przygotowuje projekt opinii kierowanej do Komisji Europejskiej. Podziela obawy dotyczące masowego odpływu siły roboczej z sektora rolniczego. To poważne zagrożenie dla stabilności gospodarczej i zrównoważonego rozwoju społecznego obszarów wiejskich.

Propozycje działań

Zdaniem członków KR konieczna jest ocena skutków polityki europejskiej w obszarze koncentracji oraz masowego wykupu i dzierżawy ziemi w Europie. Przeanalizować trzeba zwłaszcza wspólną politykę rolną i wypłacane w jej ramach dotacje, które niestety faworyzują duże gospodarstwa rolne, a marginalizują te mniejsze. KR zwrócił też uwagę na instrumenty finansowe oferowane młodym rolnikom w ramach europejskich funduszy strukturalnych oraz możliwości inwestycyjne. Ci, którzy tego potrzebują, powinni mieć dostęp do pożyczek, gwarancji czy funduszy kapitałowych. Innym rozwiązaniem są banki ziemskie, wspierające obrót gruntami rolnymi. Ten instrument powinien funkcjonować na szczeblu lokalnym, ułatwiając nowym podmiotom dostęp do ziemi. Członkowie KR będą też domagać się wzmacniania innowacyjnych modeli gospodarstw rolnych. Odnosi się to zwłaszcza do różnego rodzaju partnerstw między rolnikami, zwiększających produktywność pracy i ziemi.