Pałac w Brwinowie znów zachwyci swoim klasycystycznym stylem, dworek w Sypniewie zyska dodatkowe funkcje, a młyn wodny w Kiczkach Pierwszych będzie jak nowy. Akcja ratowania zabytków trwa.

Kto zyskał?

83 zabytki z Mazowsza

6 mln zł

(pełna lista na www.mazovia.pl)

Prowadzi ją samorząd województwa, który doskonale zdaje sobie sprawę z wartości i znaczenia zabytków.

– To nie tylko lekcja historii i ślad poprzednich pokoleń, ale też atrakcje turystyczne i rozwój turystyki na terenie województwa – zaznacza Izabela Stelmańska, zastępca dyrektora departamentu zajmującego się w urzędzie marszałkowskim m.in. turystyką.

Wymodlone zwycięstwo

„Od zachodu wyróżnia się potężny masyw wieżowy, pozostałość popularnego w sztuce niemieckiej tzw. Westwerku (rozbudowana, umieszczona poprzecznie do nawy, zachodnia część kościoła). Dwie wieże świadczą o wysokim znaczeniu tej świątyni. Podobne wieże mają tylko kościół św. Andrzeja w Krakowie, kolegiaty w Opatowie i w Tumie, a także dwa kościoły śląskie – w Lwówku i w Wierzbnej. Także do europejskiej tradycji budownictwa nawiązują trzy absydy, które kończyły każdą z naw. Do dziś zachowała się tylko główna z nich, a północna została zrekonstruowana w latach 80. XX wieku”. Czerwińską bazylikę (bo o niej mowa), jednego z beneficjentów programu wyróżnia to, że właśnie w jej wnętrzu o powodzenie wyprawy wojennej z Krzyżakami modlił się król Władysław Jagiełło, który w lipcu 1410 r. przeprawiał się w tym miejscu przez Wisłę. 

Uratowane życie

„Królewski” wątek i jednocześnie związany z Grunwaldem ma też Sienno, a konkretnie kościół pw. św. Zygmunta. Świątynia nierozerwalnie związana jest z życiorysami dwóch Oleśnickich, uczestników bitwy pod Grunwaldem. O fundatorze kościoła – Dobiesławie Oleśnickim – głośno się zrobiło po turnieju rycerskim podczas zjazdu Jagiełły z Ulrykiem von Jungingenem w 1404 r. Po oficjalnym turnieju Dobiesław stanął w szranki ze wszystkimi krzyżackimi zwycięzcami. Walki przeciągnęły się do
3 nad ranem, tylu było chętnych, by spróbować sił w starciu z Oleśnickim, który i tak wszystkich pokonał. W swojej wojskowej karierze Dobiesław dowodził m.in. oblężeniem Malborka i był drugim rycerzem, który wdarł się na mury twierdzy. Kościół w Siennie ufundował w 1431 r. Jego budowę zakończono 2 lata po śmierci Dobiesława. Parafię w Siennie erygował bratanek Dobiesława – Zbigniew, który też zapowiadał się na wspaniałego rycerza. Zbigniew podczas bitwy pod Grunwaldem uratował życie Władysławowi Jagielle. Niestety, dość niefortunnie – zabił napastnika z boku, kiedy ten szarżował na króla Władysława, a taki czyn kwalifikował się jako zabójstwo i zamknął drogę do zdobycia pasa rycerskiego. Zbigniewowi pozostała więc kariera duchowna. Najciekawszym zachowanym zabytkiem w sienneńskim kościele jest tablica erekcyjna z 1442 r. przedstawiająca fundatora i jego małżonkę (fundatorzy klęczą, a za nimi stoją ich opiekunowie: św. Zygmunt i św. Katarzyna Aleksandryjska). Z tego czasu pochodzi też dwoje żelaznych, kutych ręcznie drzwi.

Przeniesiony dom

Niezwykłą historię ma drewniany dom z Siedlec. Pochodzący z 1890 roku budynek został ponad 10 lat temu przeznaczony do rozbiórki. Uratowany przez miłośników architektury drewnianej  został relokowany do miejscowości Emilianówka w gminie Domanice w powiecie siedleckim. Odtworzono dom w zewnętrznym obrysie z gankami z oryginalnego budulca i postawiono zgodnie ze sztuką ciesielską owych czasów – bez użycia gwoździ. To przykład drewnianego budownictwa mieszkalnego, jakie dominowało pod koniec XIX w. w miasteczkach z okolic Siedlec.

– Ponad 10 lat temu dom został przekazany za symboliczną złotówkę Stowarzyszeniu Wspólnota Nadbużańska. Przeniesienie budynku i przykrycie go prowizorycznym dachem zostało finansowane całkowicie ze środków prywatnych donatorów.  Nie udawało się pozyskać na ratowanie obiektu żadnych innych funduszy. Dwa lata temu została powołana Fundacja Dom Otwarty w Emilianówce, której podstawowym celem jest zebranie środków na uratowanie domu i prowadzenie w nim działalności statutowej, adresowanej do społeczności lokalne, artystów i turystów. Budynek jest jednym z dwóch XIX wiecznych drewnianych domów z Siedlec, które były uwiecznione w słynnym programie telewizyjnym „Piórkiem i węglem” autorstwa prof. Wiktora Zina”– wspomina prezes Zarządu Fundacji Irena Groblewska-Andrzejewska. – Zabytkiem opiekujemy się ponad 10 lat. Kiedyś z mężem podarowaliśmy działkę, na której stanął dom. Prowizoryczny dach przeciekał i substancja budynku była bezpośrednio zagrożona. Dom ma ogromną kubaturę a powierzchnia dachu to ponad 600 m2. Teraz Fundacja wymienia prowizoryczne i zgniłe pokrycie i dzięki dotacji realizuje pierwszy etap planowanej inwestycji – przykrycie dachu gontem bitumicznym, wykonanie docelowych rynien, spustów i wentylacji oraz instalacji odgromowej.

Nieocenione wsparcie

Podobnie jest w przypadku innych zabytków. Dotacje z budżetu Mazowsza otrzymały w tym roku w sumie 83 obiekty. Jak podkreślają ich zarządcy, gdyby nie wsparcie finansowe, wielu remontów czy konserwacji nie udałoby się wykonać.

– Dla świątyń, kamienic czy pałaców to często ostatnia deska ratunku – przekonują.

I zachęcają do poznawania bogatej i niezwykłej historii cennych – często na skalę światową – obiektów. A takich na Mazowszu nie brakuje.

Wicemarszałka województwa Wiesława Raboszuka nie dziwi więc ogromne zainteresowanie programem wsparcia.

– W tym roku komisja konkursowa miała twardy orzech do zgryzienia – podkreśla wicemarszałek.

I dodaje, że o dotacje z budżetu rywalizowało wiele dobrych projektów. W ciągu miesiąca – w ramach naboru wniosków na prace konserwatorskie, restauratorskie czy roboty budowlane zgłoszono aż 172 wnioski na łączną kwotę ponad 26 mln zł.

– Beneficjenci we wnioskach ponad- czterokrotnie przekroczyli kwotę, którą w tym roku przeznaczyliśmy na ten cel. Nie mogliśmy wesprzeć wszystkich, dlatego zdecydowaliśmy o udzielaniu dotacji w mniejszych kwotach, ale jak największej liczbie podmiotów – tłumaczy wicemarszałek Wiesław Raboszuk.

Wnioskodawcy mogli zyskać pieniądze np. na badania konserwatorskie i architektoniczne, wykonanie dokumentacji, zabezpieczanie i odnowienie zabytków, modernizacje różnych instalacji czy zakup materiałów budowlanych. W sumie zyskały one 6 mln zł.

Roman Gisztarowicz, wójt gminy Sypniewo, przekonuje, że wsparcie to ogromna szansa dla wielu zabytków, podając jako przykład budynek biblioteki w Sypniewie.

– Ten wyjątkowy obiekt traci na swojej wartości estetycznej, a zadaniem gminy jest dbałość o ten cenny budynek – przyznaje wójt i dodaje, że (dzięki ubiegłorocznej dotacji) udało się już wykonać wiele ważnych prac. – Niebawem rozpocznie się remont kominów, pomalujemy dach, wymienimy stolarkę okienną i  drzwiową. Zaplanowaliśmy też m.in. rozbiórkę desek szalunkowych ze ścian zewnętrznych, oszalowanie budynku nowymi deskami oraz wykonanie opaski żwirowej wokół obiektu i obłożenie płytkami gresowymi schodów wejściowych – wymienia wójt gminy Sypniewo. – Po zakończeniu prac dworek stanie się siedzibą Gminnego Klubu Seniora. Dzięki temu budynek będzie służyć nie tylko jako piękny, widokowy obiekt w naszej gminie, ale będzie również odgrywać bardzo ważną rolę społeczną.

Wśród ubiegających się o dotacje największą grupę stanowiły kościelne osoby prawne oraz samorządy.

– Dofinansowanie przeznaczymy na dokończenie prac przy ołtarzu głównym (pierwszą część renowacji wykonaliśmy w ubiegłym roku) – mówi proboszcz parafii ks. Mariusz Oryl. – Ołtarz jeszcze nigdy nie był odnawiany, dlatego – jako wspólnota parafialna – jesteśmy wdzięczni, bo dzięki dofinansowaniu te prace można było wykonać.

Ks. Tadeusz Milczarski, proboszcz parafii św. Pankracego w Guminie i parafii św. Michała Archanioła w Kucicach, gdzie zaplanowano remont dachu, mówi wprost:

– Te środki, które otrzymuje Kościół, to w gruncie rzeczy pomoc dla społeczeństwa, bo gdyby ich nie było, to parafianie musieliby taki zabytek utrzymać. Kościół to przecież ludzie, którzy chcą mieć swoją świątynię, a jednocześnie dbać o zabytek. A nasz jest w tej części Mazowsza bezcenny. W obszarze pomiędzy Płockiem, Opinogórą a Warszawą nie ma drugiego takiego cennego zabytku, jak nasz kościół w Kucicach – przekonuje duchowny. – Mamy nadzieję, że prace ruszą na dniach. Pieniądze są, brakuje tylko wykonawców.

SUBREGION RADOMSKI

Remont elewacji kościoła pw. św. Zygmunta w Siennie

Najciekawszym zabytkiem jest tablica erekcyjna z 1442 r. Do dziś zachowały się też dwie okrągłe polichromowane rzeźby przedstawiające symbole ewangelistów, znajdujące się pierwotnie w zwornikach sklepienia. Z tego samego czasu pochodzi dwoje żelaznych, kutych ręcznie drzwi.

SUBREGION WOŁOMIŃSKI

Odrestaurowanie zabytkowego silnika napędowego wraz z opracowaniem dokumentacji technicznej zabytku – młyn wodny w Kiczkach Pierwszych

Młyn wybudowano w drugiej połowie XIX w. jako młyn folwarczny majątku Cegłów. Jego właścicielem około 1910 r. stał się Tadeusz Jankowski, który w 1920 r. gruntownie go przebudował. Młyn obsługiwał wsie w promieniu 15 km. Był użytkowany do połowy lat 50. XX w.  Teraz jest w rękach gminy Cegłów.

– Sam obiekt jest w tragicznym stanie i wymaga gruntownego remontu. Ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego zamierzamy odrestaurować zabytkowy silnik spalinowy Deutz – mówi wójt gminy Cegłów Marcin Uchman. – Teraz przygotowujemy dokumentację techniczną, by złożyć wniosek na dofinansowanie modernizacji młyna.

SUBREGION CIECHANOWSKI

Kucice, kościół św. Trójcy – remont dachu wraz z wymianą więźby dachowej

Obecny kościół wybudowano w 1783 r. Gruntowny jego remont przeprowadzono po II wojnie światowej w latach 1960 i 1974. Wśród zabytków sztuki sakralnej na uwagę zasługują m.in.: ołtarz główny wczesnobarokowy z połowy XVII w., i obraz koronacji Matki Bożej z XVII–XVIII w.

SUBREGION PŁOCKI

Prace konserwatorskie i restauratorskie przy ołtarzu głównym stanowiącym wyposażenie zabytkowego kościoła w Płocku-Radziwiu (etap II)

Świątynię wzniesiono na początku XX w. Wnętrze ozdobiono polichromią autorstwa Władysława Drapiewskiego i jego warsztatu. Drapiewski ponadto był autorem obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, umieszczonym w pierwotnym, neogotyckim ołtarzu głównym, a także obrazów przedstawiających Przemienienie Pańskie, Matkę Boską Różańcową i św. Benedykta.

SUBREGION OSTROŁĘCKI

Remont domu drewnianego z 1862 r., obecnie biblioteki (dotacja w 2018 r.) w Sypniewie

Dziewiętnastowieczny modrzewiowy dworek jest siedzibą Gminnej Biblioteki Publicznej. To jeden z ośmiu gminnych obiektów wpisanych do rejestru zabytków. W ubiegłym roku budynek m.in. odgrzybiono, wymieniono też tynki wewnętrzne oraz wykonano izolację przeciwwilgociową, cieplną i przeciwdźwiękową.

– Wkrótce rozpoczynamy kolejne prace – mówi zadowolony wójt gminy Roman Gisztarowicz.

SUBREGION WARSZAWSKI

Ratownicze prace konserwatorskie fundamentów klasztoru przy ul. Freta 10 w Warszawie: wzmocnienie, wykonanie izolacji pionowej i poziomej głównego skrzydła – 90 tys. zł

Barokowy budynek wzniesiono w latach 1638–1649 na planie litery T. Mieści się on na tyłach kościoła św. Jacka. Fundatorem była rodzina Baryczków.

SUBREGION SIEDLECKI

Ratowanie substancji zabytkowej domu drewnianego z 1890 r. w Emilianówce – wykonanie pierwszego etapu docelowego dachu na budynku, instalacja odgromowa.

Drewniany dom mieszkalny był budowany w latach 1890–1902. Ma 566 m² powierzchni użytkowej. W 2007 r. przeznaczony do rozbiórki – został uratowany przez pasjonatów architektury drewnianej. Odtworzono dom w zewnętrznym obrysie z gankami z oryginalnego budulca i postawiono go zgodnie ze sztuką ciesielską – bez użycia gwoździ.

 

SUPER WIADOMOŚĆ!

Radni przyznali więcej pieniędzy

Dodatkowe 1,5 mln zł przeznaczyli radni województwa na zabytki podczas wrześniowej sesji sejmiku (więcej na s. 16). W sumie na ten cel trafi 7,5 mln zł