Unia stawia na obiecujących, europejskich innowatorów: przedsiębiorców z małych i średnich firm oraz naukowców. O wsparciu w realizowaniu ich projektów mówi Stella Skowrońska, ekspertka z Komisji Europejskiej, a dokładnie z Europejskiej Agencja ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME).

Nina Małachowska: Komisja Europejska pracuje nad nowym programem ramowym Horyzont Europa na lata 2021–2027, który ma być kontynuacją programu Horyzont 2020. Jednym z głównych filarów nowego programu ma być Europejska Rada ds. Innowacji. Czym będzie się ona zajmować?

Stella Skowrońska: Przede wszystkim muszę zacząć od tego, że Europa pozostaje w tyle pod względem stosowania nowych technologii i zwiększania ich skali: 77 proc. nowych i dużych przedsiębiorstw badawczo-rozwojowych znajduje się w Stanach Zjednoczonych lub Azji, a zaledwie 16 proc. w Europie. Dzieje się tak dlatego, że europejski sektor przedsiębiorstw boryka się z lukami w finansowaniu, a innowatorzy w Europie zmagają się z problemem niewielkiej dostępności finansowania ryzyka. Celem działalności Europejskiej Rady ds. Innowacji jest wspieranie działań służących wypracowywaniu i wdrażaniu przełomowych innowacji oraz wspomagania ich szybkiej ekspansji na szczebel międzynarodowy.

Europejska Rada ds. Innowacji dysponuje budżetem 3 mld euro na lata 2018–2020. Natomiast na lata 2021–2027 budżet Rady zarezerwowany w ramach III filaru Horyzontu Europa to już ponad 10,5 mld euro. Środki dostępne w ramach Rady wydatkowane są w oparciu o dwa odrębne, ale uzupełniające się instrumenty – Pionier (Pathfinder) oraz Akcelerator (Accelerator). Ten pierwszy ma na celu wsparcie finansowe prac nad przełomowymi rozwiązaniami technologicznymi w fazie wczesnego rozwoju, natomiast drugi wspiera działania dotyczące innowacji i wprowadzania produktów na rynek, w tym etapów przed masową komercjalizacją oraz wzrostu przedsiębiorstwa.

N.M.: W jaki sposób Akcelerator ma wspierać sektor przedsiębiorstw?

S.S.: Jest on skierowany do małych i średnich przedsiębiorstw z różnych branż, w tym startupów. Budżet instrumentu na lata 2018–2020 wynosi około 1,3 mld euro. Co bardzo istotne, projekty ubiegające się o finansowanie w jego ramach powinny charakteryzować się wysokim poziomem ryzyka technologicznego bądź rynkowego, a także wysokim potencjałem rozwojowym. O wsparcie starać się mogą przedsiębiorcy, którzy w swojej aplikacji przedstawią szczegółowo innowacyjność swojego produktu lub usługi oraz plan komercjalizacji w wymiarze europejskim. Akcelerator poza finansowaniem oferuje beneficjentom także wsparcie w postaci coachingu, mentoringu oraz dostępu do potencjalnych partnerów biznesowych i inwestorów.

N.M.: W Polsce banki są ostrożne w przyznawaniu kredytów firmom z sektora MŚP, bo wysoko szacują realne ryzyko finansowania takich podmiotów. Dlatego większość małych i średnich firm finansuje swój rozwój z zysków i oszczędności. Czy o dofinansowanie w ramach Akceleratora mogą ubiegać się firmy, które w normalnych warunkach nie miałyby szans na uzyskanie kredytu bankowego?

S.S.: Tak, ponieważ z założenia Akcelerator wspiera projekty i firmy, którym ze względu na spore ryzyko technologiczne lub rynkowe, trudno jest zdobyć wystarczające środki na realizację ich innowacyjnego przedsięwzięcia w całości. Fakt, że aplikant uzyskał pieniądze na pokrycie części zaplanowanych zadań, czy to z banku czy poprzez inwestycje z rynku prywatnego, nie dyskwalifikuje go w konkursie. To, czego Komisja Europejska chce uniknąć, to wspieranie firm, które mogłyby relatywnie łatwo uzyskać wystarczająco duże finansowanie np. poprzez venture capital lub które stać na realizację projektu.

N.M.: Jakiego rodzaju pomysły mają szansę na dofinansowanie?

S.S.: Finansowane projekty wywodzą się z bardzo różnych dziedzin ponieważ Akcelerator funkcjonuje na zasadzie bottom-up. W zależności od priorytetów i bieżących potrzeb Unii Europejskiej, wprowadzane są także nabory tematyczne. W marcu tego roku, w odpowiedzi na kryzys wywołany przez pandemię wirusa COVID-19, Europejska Rada ds. Innowacji podjęła decyzję o przeprowadzeniu naboru na projekty, które mogłyby pomóc w walce z pandemią i jego skutkami. 19 maja natomiast rozpoczęła się ocena wniosków, które wystąpiły o wsparcie w ramach tzw. naboru Zielony Ład. Podobnych tematycznych konkursów będzie w przyszłości więcej.

N.M.: Czym różni się Europejska Rada ds. Innowacji od innych instrumentów wsparcia finansowego, w szczególności tych dostępnych w ramach krajowych programów operacyjnych?

S.S.: Podstawowa różnica to wyższe kwoty wsparcia. W przypadku Akceleratora rozmiar wsparcia jest znacznie większy niż finansowanie krajowe i dostępne jest w dwóch alternatywnych formach: grantu lub kapitału mieszanego (tzw. blended finance). Wysokość finansowania wynosi 0,5–2,5 mln euro w przypadku grantu oraz maksymalnie 17,5 mln euro w przypadku finansowana mieszanego (2,5 mln euro grant + 15 mln finansowania kapitałowego). Poza tym to Komisja Europejska poprzez swoje agencje wykonawcze, takie jak moja (EASME), prowadzi scentralizowany nabór i selekcję aplikacji projektowych, bez udziału podmiotów krajowych. Komisja zarządza międzynarodową pulą niezależnych ekspertów, którzy takie projekty oceniają, a następnie monitoruje i nadzoruje realizację wyłonionych projektów oraz bezpośrednio wypłaca środki finansowe beneficjentom. 

N.M.: Ile pieniędzy z Europejskiej Rady ds. Innowacji idzie na wsparcie polskich przedsiębiorców i naukowców, w tym naszych, mazowieckich? Jak plasujemy się na tle innych regionów i krajów europejskich?

S.S.: Polska, podobnie jak inne kraje Europy Środkowo-Wschodniej oraz Południowej, jest znacznie mniej aktywna w programie i – niestety – odnosi znacznie mniej sukcesów niż aplikanci zachodni. Warto zastanowić się, dlaczego tak jest, bo przecież warunki udziału i przyznawania finansowania są dla wszystkich uczestników, niezależnie od kraju, jednakowe! Jeśli chodzi o Akcelerator, to statystki od 2018 do stycznia br. są dość skromne, ale obiecujące. Wsparcie zyskały 34 projekty z Polski. Mazowsze otrzymało łącznie ponad 8 mln euro na realizację 11 projektów.

N.M.: Czyli nie pozostaje nic innego, jak tylko zachęcać mazowieckich przedsiębiorców do korzystania i startowania w konkursach?

S.S.: Od ponad 2 lat mam okazję obserwować wiele firm, które zdobyły finansowanie. Niewątpliwie konkurencja jest ogromna. Warto jednak pamiętać, że szczęśliwcy otrzymują ogromne środki umożliwiające zrealizowanie często niezwykle ambitnych projektów i stworzenie firmy osiągającej międzynarodowy sukces. Dlatego gorąco zachęcam wszystkich innowatorów i przedsiębiorców, którzy wierzą w swój pomysł, aby spróbowali sił w naszych naborach.

O PROGRAMIE

„Horyzont 2020" to największy w historii program ramowy Komisji Europejskiej dotyczący wsparcia badań naukowych i innowacji w Unii Europejskiej. Ma on prowadzić do stworzenia spójnego systemu finansowania innowacji od koncepcji naukowej, poprzez etap badań, aż po wdrożenie nowych rozwiązań, produktów i technologii. Program jest finansowany z budżetu UE, na który składają się wszystkie kraje członkowskie. Wkład Polski do budżetu programu Horyzont 2020 jest wyższy niż uzyskane dofinansowanie do projektów składanych przez polskich wnioskodawców.