Siostrzeniec Anny Jagiellonki i Zygmunta Augusta, wnuk Zygmunta Starego i królowej Bony. Królewicz Zygmunt urodził się na zamku Gripsholm, gdzie więzieni byli jego rodzice: Katarzyna Jagiellonka i Jan III Waza, król Szwecji.

Za jego rządów, które trwały 45 lat, Rzeczpospolita osiągnęła największy obszar w swojej historii, ale była też areną wojenną – konflikt zbrojny ze Szwecją trwał, z przerwami, blisko 30 lat.

– Panowanie Zygmunta III to jest cykl zwycięskich bitew i albo przegranych wojen, albo wojen, których nie umiano doprowadzić do zwycięskiego końca. Jeśli chodzi o zwycięskie bitwy, to mało która epoka miała ich tyle

– mówił prof. Jarema Maciszewski w audycji Polskiego Radia „Królowie i książęta polscy” (pod red. Elizy Bojarskiej).

Pracowity i bardzo pobożny, a dodatkowo utalentowany artystycznie (zajmował się hobbystycznie złotnictwem i budowaniem zegarów) i niestroniący od aktywności fizycznej (grał w piłkę nożną). Był żonaty z Anną Habsburżanką, z którą miał pięcioro dzieci, tylko jedno dożyło lat dorosłych (późniejszy król Władysław IV Waza). Po nagłej śmierci Anny kilka lat żył we wdowieństwie, by w końcu ożenić się z siostrą zmarłej królowej – Konstancją. Para królewska doczekała się siódemki potomstwa – z tego związku narodził się późniejszy władca Polski, Jan II Kazimierz.

Przeprowadzka do Warszawy

Gdy pod koniec XVI w. zamek na Wawelu strawił pożar, król podjął decyzję o przeniesieniu siedziby dworu na Mazowsze.

– Stolicą oficjalną i miejscem niemal wszystkich następnych koronacji władców pozostał Kraków, tam również nadal przechowywano insygnia królewskie. Jednak Warszawa, którą po roku 1611 Zygmunt III Waza uczynił swoim miastem rezydencjonalnym, stopniowo przejmowała od Krakowa wszelkie funkcje dyplomatyczne i polityczne. Podział funkcji między obydwoma miastami trwał do roku 1795, czyli aż do trzeciego rozbioru Polski

– opowiada prof. Maciszewski.

Polowanie w Nieporęcie

W 2019 r. mija dokładnie 400 lat od ukończenia budowy kompleksu zamkowego. „Zygmunt III zasłużył się również w dziedzinie architektury, przede wszystkim rozbudowując i przebudowując Zamek Królewski w Warszawie (...). Obok apartamentów królewskich na zamku znajdowały się biura centralnych urzędów, sale obrad plenarnych obu izb sejmu, kancelaria królewska i urząd grodzki. Z tego powodu Zamek Warszawski nie był jedynie rezydencją monarszą, lecz również siedzibą najwyższych władz ustawodawczych i wykonawczych kraju. Oprócz Zamku Królewskiego Zygmunt III rozpoczął budowę reprezentacyjnej podmiejskiej siedziby królewskiej przy Krakowskim Przedmieściu, która z czasem przybrała nazwę pałacu Kazimierzowskiego (dzisiejszy rektorat UW). Wreszcie wymienić trzeba wille pod miastem, podmiejska rezydencja królewska w Ujazdowie (…). Zygmunt III nakazał również budowę czwartego królewskiego pałacu, na który sam wskazał miejsce. Wybór padł na malowniczo położony nad Narwią Nieporęt. Była to drewniana willa w lesie, która miała służyć »do urządzania polowań na grubszego zwierza«”1.

Zygmunt III Waza

• 20 czerwca 1566: przychodzi na świat w zamku Gripsholm
• 27 grudnia 1587: koronuje się na Wawelu
• 19 lutego 1595: przyjmuje tytuł króla Szwecji
• 30 kwietnia 1632: umiera w Warszawie

1 Anna Pieńkowska, Maciej Pieńkowski, „Czy Zygmunt III Waza zasłużył na niesławę?”, PROMOHISTORIA, Warszawa 2013.