Według krajowych statystyk co czwarta śmierć jest skutkiem choroby nowotworowej. To, czy zachorujemy na raka, zależy od naszych genów, wieku i trybu życia.

Z rakiem mamy do czynienia  w  sytuacji, gdy komórki w ciele rozrastają się w niekontrolowany sposób. Narastając, tworzą guzki, które mogą się rozsiać na różne narządy. Pomimo, że raka diagnozuje się najczęściej u osób w średnim i starszym wieku, do zmian w komórkach dochodzi znacznie wcześniej. Dlatego już w młodości możesz mieć wpływ na to, czy choroba się rozwinie.

Wszystkie nowotwory powstają wskutek mutacji, czyli zmian DNA w komórkach ciała. Akumulujące się w ciągu całego życia drobne zmiany sprawiają, że komórki w końcu zaczynają rosnąć i się dzielić. Zdrowy tryb życia może zredukować liczbę tych uszkodzeń, bo sam proces powstawania nowotworu jest długotrwały i skomplikowany – trwa latami.

W wielu przypadkach wykrycie nowotworu występującego w pojedynczym narządzie, zanim dojdzie do przerzutów  w innych częściach organizmu, oznacza możliwość skutecznego leczenia choroby. Z tych względów systemy opieki zdrowotnej na całym świecie od lat stawiają na profilaktykę i wczesne wykrywanie nowotworów.

Przynosi to efekty: np. spadek liczby zachorowań na raka szyjki macicy w krajach uprzemysłowionych dzięki rozpowszechnieniu badań cytologicznych,  a także wysoki odsetek powrotów do zdrowia wśród chorych na raka gruczołu sutkowego (raka piersi) dzięki mammografii i stosowanym metodom leczenia.

---

NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W POLSCE W 2015 R.

Liczba zachorowań: 163 281. Podziań procentowy w zależności od płci:

• Kobiety: 22 proc. – sutek; 10 proc. – jelito grube; 9 proc. – płuco; 8 proc. – trzon macicy; 5 proc. – jajnik; 4 proc. – żołądek, tarczyca; 3 proc. – szyjka macicy oraz 39 proc. – pozostałe
• Mężczyźni: 18 proc. – płuco; 17 proc. – gruczoł krokowy; 13 proc. – jelito grube; 6 proc – pęcherz moczowy; 4 proc. – żołądek, nerka; 3 proc. – krtań oraz 35 proc. – pozostałe

---

POLKI POWINNY SIĘ CZĘŚĆIEJ BADAĆ

Dr Wojciech Kłosiński

dyrektor medyczny Centrum Leczniczo-Rehabilitacyjnego i Medycyny Pracy ATTIS Sp. z o.o.

w Warszawie

W ramach profilaktyki raka piersi kobiety powinny wykonywać mammografię. Czym jest mammografia i jak często należy ją robić?

Mammografia jest badaniem piersi przy użyciu promieni rentgenowskich, pozwalającym na wykrycie zmian nowotworowych piersi. Jest to badanie wykorzystywane w profilaktyce u pań w przedziale wiekowym 50–69 lat. Polega na prześwietleniu uciśniętych piersi we właściwych projekcjach i ich zobrazowaniu, następnie ich ocenieniu przez specjalistę. Badanie należy powtarzać co 2 lata. Natomiast u pań obciążonych wywiadem rodzinnym wskazane jest wykonywanie mammografii co 12 miesięcy na przemian z rezonansem magnetycznym.

A co z kobietami w młodszym wieku? Jakie badanie one mogą wykonać?

Przede wszystkim należy pamiętać o samobadaniu piersi i w razie wyczucia jakiejkolwiek niepokojącej zmiany (zgrubienia piersi, wyczuwalny guz, wciągnięcie brodawki, wyciek z brodawki czy też powiększone okoliczne węzły chłonne) należy się natychmiast skonsultować ze specjalistą. Badanie mammograficzne piersi jest uznawane za skuteczną metodę diagnostyczną u pań w wieku powyżej 40. roku życia, natomiast u kobiet młodszych nie można wykluczyć konieczności wykonania tego badania, jeśli istnieją ku temu niepokojące dane, ale w pierwszym rzędzie należy wykonać badanie USG piersi.

Jak wyglądamy na tle innych krajów?

Polska należy do krajów europejskich o jednym z najniższych odsetek 5-letnich przeżyć względnych w raku szyjki macicy, około 54 proc. przy średniej europejskiej, która wynosi 67 proc.! Badanie cytologiczne, potocznie nazywane cytologią, jest badaniem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy, polegającym na pobraniu rozmazu z tarczy i kanału szyjki macicy i mikroskopowej ocenie komórek nabłonka. Pozwala na wykrycie i wczesne rozpoznanie stanu przedrakowego. Cytologia należy do elementarnych, prostych i przy tym skutecznych w wykrywaniu zagrożeń badań diagnostycznych. W wieku powyżej 25  lat każda kobieta powinna wykonywać to badanie co najmniej raz na 3 lata. Oczywiście u kobiet wysokiego ryzyka cytologię należy wykonywać częściej.

Skoro mammografia i cytologia są badaniami, dzięki którym wcześniej możemy wykryć tę chorobę, to dlaczego badamy się tak rzadko?

Na podstawie obserwacji, informacji lekarzy, samych pacjentek można wysunąć kilka wniosków. Przede wszystkim nadal mamy  w tym obszarze duży deficyt wiedzy,  a edukacja jest niepełna, niepozwalająca na śmiałe podejmowanie inicjatyw mających na celu ochronę własnego zdrowia. Temat diagnostyki, mammografii, cytologii jest tematem trudnym, omijanym. Istnieje pewien obszar wstydu, skrępowania, trudny do pokonania, nawet w domach rodzinnych. Mały wpływ mają na kobiety czynniki odstraszające – statystyki, które są informacjami prawdziwymi, ale jakby świadomie omijanymi. Nie bez znaczenia jest też rola lekarzy pierwszego kontaktu, którzy powinni stale, systematycznie, przy każdej możliwej okazji przypominać nie tylko o czynnikach prozdrowotnych, typu: zdrowy tryb życia, ćwiczenia fizyczne, właściwa dieta, unikanie alkoholu i tytoniu, ale też przypominać  o konieczności wykonywania badań profilaktycznych.

---

GDZIE SIĘ BADAĆ NA MAZOWSZU?

Profilaktyczne programy zdrowotne dostępne w mazowieckich placówkach wraz z liczbą łóżek na oddziałach i pododdziałach onkologicznych

• Mazowiecki Szpital Specjalistyczny im. dr. Józefa Psarskiego w Ostrołęce
  – rak szyjki macicy
  – rak piersi
  – 27 łóżek
• Centrum Leczniczo-Rehabilitacyjne i Medycyny Pracy ATTIS Sp. z o.o.
  – rak piersi
  – 28 łóżek
• Wojewódzki Szpital Zespolony w Płocku
  – rak szyjki macicy
  – 127 łóżek
• Mazowiecki Szpital Specjalistyczny w Radomiu Sp. z o.o.
  – rak piersi
  – rak szyjki macicy
  – 130 łóżek
• Mazowiecki Szpital Wojewódzki w Siedlcach Sp. z o.o.
  – rak piersi
  – rak szyjki macicy
  – 64 łóżka

---

OPINIA

Cecylia Domżała

Wiceprzewodnicząca Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej

Choroby nowotworowe to jedna z głównych przyczyn zgonów w Polsce. Dlatego tak ważne jest podejmowanie wielu działań medycznych, aby choroby te rozwijały się jak najpóźniej, a diagnozowane były jak najwcześniej. Działania profilaktyczne to podstawa do wczesnego rozpoznania nowotworów, pod warunkiem że będą zapewnione dobra dostępność do badań profilaktycznych i zaangażowanie środowiska medycznego w edukację pacjentek oraz uświadamianie, że  zdrowie jest w ich rękach. Mazowieckie szpitale podejmują to wyzwanie,  realizując profilaktyczne programy zdrowotne przy wsparciu Samorządu Województwa Mazowieckiego i współpracy ze szpitalami powiatowymi na Mazowszu, które również mają swoje programy.