Nie sposób wymienić różnorodności i bogactwa odcieni, jakimi mienią się Kurpie. Najlepiej zobaczyć je na własne oczy. Zwłaszcza w okresie przed Wielkanocą, kiedy to Kurpiowszczyzna znajduje się w centrum wydarzeń.

Świetnym momentem, by poznać zwyczaje i tradycje kurpiowskie, jest Niedziela Palmowa. W ten wyjątkowy dzień poczujemy nastrój zbliżającej się Wielkanocy. Zwłaszcza podczas jednej z największych atrakcji folklorystycznych województwa mazowieckiego, jakim jest konkurs palm wielkanocnych w Łysych. Niedziela Palmowa pełni ważną funkcję w kulturze miejscowej społeczności. Jest przejawem piękna i najwyższych wartości dawnego zwyczaju, miłości do życia, odrodzenia, więzi współczesności z przeszłością. Impreza co roku przyciąga coraz liczniejsze rzesze turystów z kraju i zagranicy, przedstawicieli świata polityki, kultury i nauki. Ale to niejedyny, obowiązkowy punkt wizyty na Kurpiowszczyźnie.

 

Na terenie Puszczy Zielonej palma wielkanocna ma swój charakterystyczny, niepowtarzalny wyraz. Wyróżnia się zarówno rozmiarem, sposobem wykonania, jak też bogatym zdobieniem. Do uwicia tych pięknych, wielobarwnych, bogato zdobionych i wysokich palm Kurpie przygotowują się miesiącami. Dzięki ciężkiej, czasochłonnej pracy powstają prawdziwe dzieła sztuki – drobne, kolorystycznie dobrane kwiaty, które do złudzenia przypominają prawdziwe, ułożone w desenie i oryginalne wzory. Podobnie jak przed wieloma laty, tak i dziś wykonuje się je z pręta leszczyny lub młodej sosny, oplatając go roślinami leśnymi. Kwiaty do palmy gospodynie zaczynają robić już od początku Wielkiego Postu. Składają je do koszy, aby tydzień przed Niedzielą Palmową „uwić” lub „ukręcić” z nich palmę. Tradycyjne sposoby zdobienia palm, wyszukane rodzaje kwiatów z bibuły przekazywane są w wielu rodzinach z pokolenia na pokolenie. Skąd na Kurpiach potrzeba dosięgania nieba palmą wielkanocną? Zgodnie ze zwyczajem wysokie palmy mają zapewnić „długie życie, dorodne dzieci i urodzaj w polu”. Poza religijnym znaczeniem radości i triumfu, związanym z pamiątką wjazdu Chrystusa do Jerozolimy, w swej symbolice palmy wielkanocne przynoszą wiosenne odrodzenie, płodność i urodzaj.

ŁYSE

Niedziela Palmowa

To właśnie tutaj, przy kościele św. Anny w Łysych, można zobaczyć najdłuższe w Polsce, kilkunastometrowe palmy wielkanocne. Niejednokrotnie jedną palmę niesie kilku mężczyzn, bo konstrukcja, aby zachować stabilność i pion, musi być bardzo solidna. Uroczyste obchody Niedzieli Palmowej w Łysych słyną z niepowtarzalnego kolorytu. W tym wyjątkowym dniu można wziąć udział nie tylko w religijnych obchodach Niedzieli Palmowej, połączonych z procesją, ale także odwiedzić kiermasz sztuki ludowej, obejrzeć występy zespołów folklorystycznych, skosztować potraw kuchni regionalnej, i oczywiście kupić zminiaturyzowaną regionalną palemkę.

KADZIDŁO

Zagroda Kurpiowska

Uroczy, mały skansen położony na zalesionym terenie. Ekspozycja składa się z zabytkowych drewnianych budowli wyposażonych w oryginalne sprzęty, narzędzia i meble. Zagroda Kurpiowska to oddział Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce. Działa od 1991 r. Jest to typowa zagroda samotnicza, zwana też kolonijną. Z przeniesionych na teren skansenu obiektów powstała wydłużona zagroda o regularnym prostokątnym kształcie. Obejście składa się z chaty, spichlerza, drewutni, stodoły, maneżu i studni z pochylonym nad nią żurawiem. We wnętrzach eksponowane są oryginalne meble, tradycyjne ozdoby i narzędzia gospodarskie. To właśnie tu, w trzecią niedzielę czerwca, odbywa się słynna inscenizacja Wesela Kurpiowskiego, na którą co roku przyjeżdżają tysiące turystów z całego Mazowsza.

MYSZYNIEC

Bazylika i dzwonnica

Najbardziej okazałym zabytkiem miejscowości jest neogotycka świątynia pw. Trójcy Świętej wybudowana w latach 1909–1922. Przed kościołem znajduje się murowana brama-dzwonnica, datowana na przełom XVII i XVIII w. i uważana za najpóźniejszy przykład gotyku na Mazowszu. W owym czasie w Polsce przeminął już dawno nie tylko renesans, ale i barok wchodził już w swój schyłkowy etap. Ostatnie lata były ważnym momentem w historii myszynieckiej parafii: bazylika i dzwonnica przeszły gruntowną odnowę. Odświeżono elewację ceglaną, witraże, poddano renowacji posadzki oraz ławy kościelne, a wieża kościelna zyskała funkcje wieży widokowej. Remont przeszły wszystkie instalacje i sieci techniczne obiektu. Konserwacji poddano też wyposażenie dzwonnicy. Powstała ekspozycja feretronów (przenośnych, obustronnie namalowanych obrazów religijnych w ozdobnych ramach, obustronnych płaskorzeźb lub figur świętych) w gablotach. Zainstalowano stanowiska multimedialne, projektory, systemy nagłośnienia. Dzięki temu
bazylika, oprócz funkcji religijnej, pełni także funkcję kulturalną. Wyżej wymienione inwestycje otrzymały ponad 4,8 mln zł dofinansowania w ramach RPO WM 2014–2020.

OSTROŁĘKA

Pomnik Mauzoleum Żołnierzy Poległych w Bitwie Pod Ostrołęką 26 maja 1831 roku

Pomnik wybudowany został wewnątrz ziemnego fortu carskiego z XIX w. z okazji setnej rocznicy bitwy. Ostrołęckie mauzoleum jest jedynym tego typu obiektem w Polsce, poświęconym poległym w jednej z bitew powstania listopadowego. W ostatnim czasie fort i pomnik poddano konserwacji i rewitalizacji. W mauzoleum znajduje się sarkofag, w którym spoczęły prochy powstańców. W najniższej kondygnacji budowli zwiedzić można nowoczesne, multimedialne wystawy poświęcone bitwie, historii carskiej fortyfikacji oraz samemu Pomnikowi Mauzoleum. Godne uwagi jest również samo Mauzoleum i jego wnętrze, pieczołowicie odtworzone według dawnego projektu Borysa von Zinserlinga i Romualda Zerycha. Ponadto wewnątrz fortu udostępniony jest skansen artylerii Królestwa Polskiego, zawierający repliki armat i jednorogów według wzoru z 1805 r., a także kopię wyrzutni Bema.

OSTROŁĘKA

Muzeum Kultury Kurpiowskiej

Ostrołęcką placówkę powołano w grudniu 1975 r. jako Muzeum Okręgowe. Jego siedzibą jest neoklasycystyczna kamienica, wybudowana w latach 20. XIX w. na potrzeby poczty. Niedawno zakończyła się rewitalizacja zabytkowej siedziby i obiektów do niej przyległych, należących do Muzeum Kultury Kurpiowskiej. Utworzono również Cyfrowe Archiwum Tradycji Kurpiów oraz pracownię etnodesignu. Całkowita wartość przedsięwzięcia to przeszło 8 mln zł, w tym dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej wyniosło ponad 3 mln zł. Pozostałe fundusze pochodziły z budżetu Samorządu Województwa Mazowieckiego.

Zbiory instytucji liczą obecnie ponad 15 tys. muzealiów i 9 tys. zgromadzonych w muzealnej bibliotece książek. Tworzono je poprzez zakupy w desach i antykwariatach, na aukcjach, pozyskiwano od osób prywatnych. Część tworzą przekazy od instytucji i dary od lokalnej społeczności. Poza zwykłą dla muzeów działalnością wystawienniczą (pięć wystaw stałych i zmieniane co kwartał wystawy czasowe) Muzeum Kultury Kurpiowskiej prowadzi również działalność edukacyjną. Organizowane są tu lekcje i warsztaty muzealne, a także zajęcia etnograficzne i historyczne. Zainteresowaniem cieszą się też wystawy poświęcone dziejom Ostrołęki czy wycinankom kurpiowskim.