Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że każdego roku 25 proc. populacji na świecie zapada na depresję lub stany lękowe, w Polsce nieoficjalnie to 1 na 10 osób[1]. Częściej chorują kobiety. Na leczenie zaburzeń nastroju i stanów lękowych w Unii Europejskiej wydaje się około 170 miliardów euro rocznie[2]. W 2017 r. Polacy przeznaczyli na leki antydepresyjne aż 346,2 mln zł[3].

Pragnę koloru

Przygnębienie, smutek, obniżony nastrój, poczucie pustki, bezradność – takich emocji doświadcza każdy z nas w trakcie swojego życia. Nie zawsze taki stan związany jest z depresją. Jak więc rozpoznać to zaburzenie?

 

– Każdy człowiek ma różne stany emocjonalne, do których należą też smutek i radość. U osoby zdrowej oscylują one jednak w takich granicach, że nie są źródłem cierpienia ani nie zaburzają jej społecznego funkcjonowania. W przypadku chorób dotyczących zaburzeń nastroju pojawiają się nasilone, niemożliwe do skontrolowania stany emocjonalne, wymagające specjalistycznego leczenia – mówi Andrzej Skrzypek, lekarz specjalista psychiatra, dyrektor ds. lecznictwa w Mazowieckim Szpitalu Wojewódzkim Drewnica.

Wszystko jest nie tak, jak być powinno

Przyczyny depresji mogą być różne. Osoba chora funkcjonuje na co dzień znacznie gorzej niż zdrowy człowiek. Czasem nie ma ochoty dbać o siebie, wycofuje się z życia społecznego. Ma niskie poczucie własnej wartości. Brak życiowej energii przekłada się na wiele aspektów życia. Osoby dotknięte depresją mają niską motywację do działania, tracą zainteresowanie tym, co dotychczas je ciekawiło i sprawiało przyjemność. Są zniechęcone, apatyczne, wycofane, nie odczuwają satysfakcji nawet wtedy, kiedy zrobią coś ważnego i cennego. Mają kłopoty z koncentracją i pamięcią. W najgorszym wypadku depresja może być przyczyną samobójstwa – jest to druga, najczęściej występująca przyczyna zgonów w grupie osób w wieku 15–29 lat[4].

Przez ostatnie lata znacznie wzrosła wśród Polaków świadomość społeczna – jeśli chodzi o postrzeganie depresji, ale sporo jeszcze brakuje, aby sytuacja była zadowalająca.

 

– Około 70 proc. społeczeństwa uważa, że choroba psychiczna przynosi wstyd chorującemu i osobom mu najbliższym, dlatego powinno się ją ukrywać przed otoczeniem –  zaznacza prezes Stowarzyszenia Aktywnie Przeciwko Depresji, Joanna Chatizow.

Winny – stres

Depresja dotyka coraz młodsze osoby. „W Polsce już co piąte dziecko powyżej 12. roku życia ma jej objawy. Dzieci niczym pracownicy toksycznej korporacji są przepracowane, sfrustrowane, niektóre – na granicy wyczerpania – czytamy w artykule „Jeden dzień z życia dziecka”[5] Agnieszki Jucewicz. Dane Eurostatu są alarmujące – jesteśmy na drugim  miejscu w Europie, jeśli chodzi o liczbę samobójstw przed 19. rokiem życia. A sytuacji stresogennych na co dzień nie brakuje.

W szkole nie ma lekko, ale to niejedyne miejsce, gdzie natrafić można na presję ze strony innych. Świat dorosłych również nie pozostawia złudzeń – kredyty do spłacenia, praca po godzinach, często w weekendy, nieustanny bieg, byle do przodu, do tego nieodpowiednia dieta, brak aktywności ruchowej potencjalnie stawiają nas w grupie ryzyka. – Jeśli pracujesz więcej niż 55 godzin w tygodniu, ryzykujesz, że dopadnie cię depresja z wyczerpania, szczególnie jeśli jesteś kobietą. Nasze zdrowie psychiczne jest w największym niebezpieczeństwie, jeśli pracujemy w weekendy. Tu zagrożone są zarówno kobiety, jak i mężczyźni  – uświadamia Wojciech Moskal w artykule „Depresja częściej dotyka przepracowanych”[6], przytaczając dane „Journal of Epidemiology and Community Health”. Naukowcy ostrzegają, że zbyt długa i intensywna praca może doprowadzić do znużenia czy wypalenia zawodowego, a wręcz wprost do depresji. Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że schorzenie to jest jedną z głównych przyczyn niezdolności do pracy zawodowej.

 

– Ważne, by wypracować sobie indywidualną strategię radzenia sobie z nadmiernym obciążeniem psychicznym, zadbanie o odpoczynek, satysfakcjonujące relacje międzyludzkie, dostrzeganie pozytywnych stron życia – podkreśla psychiatra Andrzej Skrzypek. – Istotne, byśmy przestrzegali ogólnie znanych zasad zdrowego stylu życia, zarówno w zakresie dbania o zdrowie psychiczne, jak i fizyczne. Mózg, żeby dobrze działał, wymaga odpowiedniego odżywienia, dotlenienia. Wszelkie zasady zdrowego stylu życia – czyli dieta bogata w warzywa, ograniczenie spożywania tłuszczów zwierzęcych na rzecz olejów roślinnych, ograniczenie spożywania cukrów prostych i wszelkiej żywności przetworzonej, używek, odpowiednia ilość ruchu i snu – to również metody zapobiegania stanom depresyjnym – dodaje.

Jak pomóc?

Nie każdy dyskomfort psychiczny oznacza od razu zaburzenie psychiczne. Takie stany, jak: niepokój, lęk, zniechęcenie są naturalnymi reakcjami na trudne zdarzenia życiowe. Jeśli jednak niektóre z tych stanów trwają dłuższy czas i wpływają negatywnie na nasze codzienne funkcjonowanie, należy skorzystać z porady specjalisty. Ważne, by nie zostawiać chorego samemu sobie. Liczy się zarówno pomoc lekarza specjalisty, jak też wsparcie najbliższych. Należy jednak unikać porad typu: „weź się w garść”, „wyjedź na urlop”, „łykaj witaminy” – nie tędy droga. Depresja to choroba. Wymaga fachowego podejścia oraz leczenia.

Dostęp do lekarzy psychiatrów, psychologów i psychoterapeutów staje się z roku na rok coraz lepszy. Jeżeli dostrzeżemy u siebie niepokojące sygnały, na początek możemy skorzystać z wizyty u lekarza rodzinnego lub zgłosić się do Poradni Zdrowia Psychicznego (do lekarzy świadczących usługi w PZP nie są wymagane skierowania). A w sytuacji nasilonego kryzysu – również bez skierowania – po pomoc można zwrócić się przez całą dobę na izbę przyjęć szpitali psychiatrycznych. W Informatorze Zdrowia Psychicznego, opracowanym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego, znajdziemy najważniejsze wskazówki dotyczące najczęściej występujących zaburzeń psychicznych, sposobów zapobiegania, reagowania i leczenia.
Są w nim również dane teleadresowe placówek na terenie województwa mazowieckiego, w których można uzyskać pomoc.

Placówki na Mazowszu

Informacje dotyczące świadczonych usług medycznych i terapii zajęciowej w poszczególnych powiatach znajdziemy na stronie www.drewnica.pl (dział „Uzyskaj pomoc”) oraz na www.mazovia.pl w zakładce „Zdrowie i polityka społeczna” – Informator Zdrowia Psychicznego.

Trzy pytania do...

Andrzeja Skrzypka – dyrektora ds. lecznictwa, Mazowiecki Szpital Wojewódzki Drewnica Sp. z o.o.

Czy smutek to już depresja?

Obniżenie nastroju nie jest jedynym kryterium zdiagnozowania depresji. Obok niego muszą wystąpić jeszcze inne elementy takie, jak np. utrata zainteresowań, brak odczuwania przyjemności, zmniejszona aktywność ruchowa, zaburzenia snu (zarówno płytki, krótki i nieregularny sen, jak i potrzeba nadmiernie długiego wypoczynku), uczucie ciągłego zmęczenia, osłabienie lub, rzadziej, wzmożenie apetytu, w bardziej nasilonej zaś postaci nawracające myśli samobójcze. Stwierdzenie choroby możliwe jest wtedy, gdy zespół takich objawów utrzymuje się przez około 2 tygodnie.

Czy depresja jest częstą chorobą?

W ostatnich latach na depresję zapada coraz większa liczba osób. Szacuje się, że obecnie cierpi na nią kilka procent społeczeństwa w różnym wieku. W równym stopniu dotyczy to zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Najłagodniejszą postacią depresji jest epizod depresyjny. Do pełnego wyleczenia wystarczy wtedy kilka miesięcy. Zdarza się jednak, że depresja przyjmuje postać choroby nawracającej – wymaga wówczas znacznie dłuższego, nawet kilkuletniego postępowania terapeutycznego.

Jak leczy się depresję?

W leczeniu depresji stosuje się przede wszystkim farmakoterapię – zaleca się przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych
o różnych mechanizmach działania. Leczenie farmakologiczne jest wprawdzie długotrwałe, ale zazwyczaj przynosi dobre wyniki. Powoduje wyraźne uwolnienie się pacjenta od dolegliwości lub ich znaczące złagodzenie. Pierwsze efekty działania leków mogą być widoczne już po około 2 tygodniach ich zażywania, jednak zazwyczaj potrzeba około 4–6 tygodni, aby odczuć bardziej zdecydowaną poprawę. Nie należy się obawiać działania leków przeciwdepresyjnych. Obecnie dysponujemy różnymi, nowoczesnymi środkami, które są też dobrze tolerowane, czyli mają stosunkowo niewiele objawów ubocznych. Bardziej nasilone epizody depresyjne, szczególnie te wiążące się z sytuacjami zagrażającymi życiu pacjenta,  wymagają hospitalizacji w oddziale psychiatrycznym. Ważnym elementem uzupełniającym leczenie depresji jest także psychoterapia.

Depresja w Polsce

• Ponad 80 proc. Polaków dotkniętych depresją to osoby w wieku 30-59 lat,
• Co piąta kobieta i co dziesiąty mężczyzna w ciągu życia mają co najmniej jeden epizod depresyjny.

Sytuacje, których nie wolno lekceważyć

• Zaburzenia snu – nie możesz zasnąć/masz szybki, krótki, nieregularny sen/często się budzisz, wstajesz zmęczony, z niechęcią myślisz o nowym dniu lub masz potrzebę nadmiernie długiego wypoczynku,
• Źle się czujesz, pomimo że wykluczono u ciebie chorobę fizyczną – masz przyśpieszony puls, wzmożone pocenie się, częste bóle głowy i mięśni, dreszcze, niestrawności,
• Bez powodu ogrania cię smutek, lęk i irytacja,
• Obsesyjnie rozpamiętujesz jedną sprawę,
• Wykonanie prostych czynności urasta do rangi ogromnych zadań,
• Masz kłopoty z koncentracją uwagi i zapamiętywaniem.

Jeśli niepokój, lęk, zmęczenie czy kłopoty ze snem występują przez około 2 tygodnie lub dłużej – szukaj pomocy!

• Skorzystaj z wizyty u lekarza rodzinnego, zwróć się do psychologa, psychoterapeuty,
• Korzystaj z doświadczenia innych, którzy mają podobne problemy,
• Zapisz się do grupy wsparcia – jeśli nie masz takiej możliwości, skorzystaj z telefonu zaufania,
• Zgłoś się do najbliższej Poradni Zdrowia Psychicznego lub w sytuacji nasilonego kryzysu – (bez skierowania) na izbę przyjęć szpitala psychiatrycznego.

Jak dbać o zdrowie psychiczne?

• Ciesz się tym, co masz,
• Często się śmiej, sprawiaj sobie przyjemności, odpoczywaj,
• Rozwijaj swoje zainteresowania,
• Bądź aktywny fizycznie,
• Planuj codziennie tyle zajęć, ile możesz wykonać,
• Ważnych spraw nie odkładaj na ostatnią chwilę,
• Pamiętaj, że praca nie jest najważniejsza,
• Wysypiaj się, zrezygnuj z używek.

Relacja JA – INNI

• Pomagaj, bądź asertywny, dbaj o relacje z innymi,
• Otaczaj się  pozytywnymi ludźmi,
• Dziel się uczuciami, rozmawiaj o problemach,
• Korzystaj ze wsparcia społecznego.

W artykule wykorzystano materiały udostępnione przez Mazowiecki Szpital Specjalistyczny Drewnica (www.drewnica.pl) oraz Stowarzyszenie Aktywni na rzecz depresji (www.depresja.org).