Rozwija się przez wiele lat i nie daje żadnych objawów. Dopiero złamania z błahych powodów oraz ból kręgosłupa mogą zasygnalizować, że zaatakowała nas osteoporoza.

Badania epidemiologiczne pokazują, że w Polsce na osteoporozę choruje blisko 3 mln osób, a kolejne 9 mln jest nią zagrożonych. Według danych jedynie 200 tys. osób cierpiących na zrzeszotnienie kości podjęło leczenie.

Ryzyko zachorowania rośnie z wiekiem. Na skutek ubytku masy kostnej i zmian w jej architekturze kości tracą swoją gęstość i wtedy może zagrażać nam osteoporoza. Kości stają się kruche i łatwo ulegają złamaniom. Stają się jak sitko. Osteoporoza jest chorobą przewlekłą, dlatego ważne jest wczesne jej rozpoznanie u osób ze znanymi czynnikami ryzyka.

Atak znienacka

Początkowo choroba rozwija się bezobjawowo. Przez wiele lat kości tracą swoją strukturę, są mniej wytrzymałe, ale nie odczuwamy żadnych fizycznych dolegliwości. Choroba jest ukryta i – jak złodziej – dyskretnie nas atakuje. Najpierw może pojawić się osteopenia, czyli choroba kości, w której przebiegu dochodzi do zmniejszenia się gęstości mineralnej kośćca. Nieleczona osteopenia może doprowadzić do rozwoju osteoporozy.

– Pierwszymi widocznymi objawami osteoporozy są dopiero złamania, najczęściej jest to upadek z wysokości swojego ciała, czyli tzw. złamanie niskoenergetyczne. Uruchamia ono kaskadę kolejnych złamań, np. szyjki kości udowej, kręgosłupa – ostrzega dr Tadeusz Sobczyk, kierownik Poradni Ortopedycznej w Szpitalu Chirurgii Urazowej św. Anny w Warszawie.

Złamanie może przebiegać bezobjawowo, wtedy chory nie uskarża się na ból, ale może odczuwać dyskomfort przy siadaniu czy staniu. Początek osteoporozy objawiać się może także ostrym bólem, pojawiającym się niespodziewanie, nawet przy wykonywaniu codziennego lekkiego wysiłku.

– W przypadku osteoporozy ważnym aspektem jest profilaktyka złamań – zapobieganie upadkom i prowadzenie zdrowego trybu życia. Dla zachowania sprawności fizycznej wystarczy 30 minut spaceru dziennie. Szczególnie polecany jest nordic walking – tłumaczy doktor Anna Burlewicz, która od 45 lat leczy starszych pacjentów.

Pierwotna i wtórna postać osteoporozy

Wyróżnia się dwa podstawowe typy tej choroby: pierwotny i wtórny. Osteoporoza pierwotna stanowi około 80 proc. przypadków występowania tej choroby. Tu można wyróżnić jej trzy typy:

• osteoporoza pomenopauzalna (typ I), która jest bardzo często spotykaną i najczęściej dotyczy kobiet po 50. roku życia. Jej powstawanie ma ścisły związek z menopauzą i niedoborem hormonów,
• osteoporoza w wieku podeszłym (typ II), której przyczyną jest niedobór wapnia, zmniejszenie poziomu witaminy D3, testosteronu,
• osteoporoza idiopatyczna występuje bardzo rzadko, najczęściej u dzieci i młodzieży, a jej przyczyna pozostaje nieznana.

Pozostałe 20 proc. przypadków to osteoporoza wtórna i związana jest z chorobami współistniejącymi, takimi jak: reumatoidalne zapalenie stawów, zaburzenia hormonalne, alkoholizm, choroby metaboliczne, nowotworowe oraz stosowanie niektórych leków.

Diagnostyka

Dla zagrożonych osłabieniem kości bardzo niebezpieczne mogą być wszelkie przypadkowe uderzenia i potknięcia. Można się do nich jednak przygotować.

– Aby zapobiegać złamaniom, należy starać się mieć wolne ręce, by w razie upadku „miękko” wylądować. Dlatego torby z zakupami trzymajmy na ramieniu lub używajmy torby na kółkach. Istotne jest noszenie odpowiedniego obuwia na płaskiej podeszwie i nieślizgającego się na powierzchni – dodaje doktor Burlewicz.

Nie każde złamanie może oznaczać osteoporozę. Rozpoznania musi dokonać lekarz. Polega ono na przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem i na analizie czynników rozwoju osteoporozy.

Na podstawie zebranych informacji specjalista określa zagrożenie złamania osteoporotycznego oraz dobiera odpowiednie postępowanie. Aby lekarz miał ułatwioną diagnostykę, zastosować może pomocniczo następujące metody:

• densytometrię kości techniką DEXA: pomaga określić gęstość mineralną kości. Badanie jest szybkie i bezbolesne, polega na wykonaniu prześwietlenia promieniami rentgenowskimi. Jeżeli kości są gęste i mocne,  wtedy niewiele promieni rentgenowskich przez nie „przejdzie”, gdy zaś są kruche, porowate – promieni przenika więcej. Zazwyczaj bada się kości, które najczęściej ulegają złamaniu w przebiegu osteoporozy – odcinek lędźwiowy kręgosłupa, szyjka kości udowej,
• kalkulator FRAX: jest techniką pozwalającą ocenić ryzyko złamań w osteoporozie, w ciągu kolejnych 10 lat. Metoda pozwala podzielić pacjentów na trzy grupy: małego, średniego oraz dużego ryzyka złamań,
• badanie radiologiczne: wykonywane, gdy istnieje podejrzenie złamania, pomaga określić jego rodzaj.

– Do leczenia i diagnostyki osteoporozy wskazana jest współpraca ginekologa, endokrynologa, ortopedy i lekarza POZ – przypomina ortopeda.

By uchronić się przed osteoporozą albo hamować postęp choroby, należy zadbać o odpowiednią dietę.

– Musi być przede wszystkim bogata w wapń i witaminę D. Składniki te można znaleźć głównie w produktach mlecznych. Również magnez (np. pestki dyni, otręby pszenne, orzechy) wpływa korzystnie na gęstość mineralną kości, bo bierze udział w procesie przyswajania wapnia – podpowiada lekarka z Warszawy.