Unia Europejska w swojej historii nigdy nie zmagała się z kryzysem zdrowotnym na taką skalę i o takiej dynamice rozprzestrzeniania się. Uruchomiła specjalne programy pomocowe, a mimo to pojawiają się głosy, że „nic nie robi i nie dała żadnego eurocenta na walkę z koronawirusem”. Jak wygląda rzeczywistość?

Rozmiar pandemii COVID-19 i jej zasięg wymagały bezprecedensowej reakcji pod względem skali działania, szybkości i solidarności. Wobec niespotykanego dotąd zagrożenia utraty zdrowia, życia i miejsc pracy obywateli Unii, Komisja Europejska nie pozostaje bierna. Swoje działania koncentruje na czterech priorytetach:
1. ograniczeniu rozprzestrzenianie się wirusa,

2. zapewnieniu dostawy sprzętu medycznego,

3. promowaniu badań nad terapiami i szczepionkami.

4. wspieraniu zatrudnienia, firm i gospodarki.

– Musimy wykorzystać wszystkie środki, którymi dysponujemy. Każde dostępne euro w budżecie UE będzie przekierowywane na walkę z pandemią. Wprowadzimy wszelkie ułatwienia, aby umożliwić szybki i skuteczny przepływ środków finansowych. Dzięki nowemu instrumentowi solidarności uruchomimy 100 mld euro na utrzymanie miejsc pracy i przedsiębiorstw. Tak wygląda europejska solidarność – zapewnia Ursula von der Leyen, przewodnicząca KE.

Jak to wygląda w praktyce? Komisja uruchomiła instrumenty wsparcia finansowego państw członkowskich. Form pomocy jest kilka, w zależności od potrzeb poszczególnych krajów. Skorzystają z niej w pierwszej kolejności pracownicy służby zdrowia, następnie rolnicy, rybacy, przedsiębiorcy i pracownicy, czyli każdy z nas.

Wsparcie w sytuacjach nadzwyczajnych

Pandemia koronawirusa we wszystkich krajach członkowskich obnażyła poważne braki środków ochrony i aparatury wspomagającej oddychanie. Aby zaspokoić pilne potrzeby, UE zdecydowała o wykorzystaniu środków z budżetu (które pozostały na ten rok) w ramach Instrumentu na rzecz wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych.

Pula wynosi 3 mld euro, z czego 300 mln euro skierowano na RescEU, czyli unijny mechanizm reagowania kryzysowego w dziedzinie ochrony zdrowia. Jego głównym zadaniem zakup niezbędnego sprzętu i jego dystrybucja. RescEU ma za zadanie świadczyć pomoc finansową w zakresie masowego przeprowadzania testów, badań medycznych, wprowadzania nowych metod leczenia oraz produkcji, zakupu i dystrybucji szczepionek w całej UE.

Aby móc sfinansować planowane działania w ramach Instrumentu Komisja Europejska przedłożyła na początku kwietnia projekt korygujący tegoroczny budżet tak, aby przesunąć część środków na obecne priorytety. Ponadto zamierza uruchomić rezerwy budżetowe wykraczające poza pułapy roczne.

KE planuje także przekierować niewykorzystane pieniądze polityki spójności na walkę ze skutkami kryzysu w ochronie zdrowia. Procedury już są uproszczone. Zniesiony jest np. wymóg dotyczący współfinansowania przez państwa członkowskie, a niewykorzystane środki mogą być przesuwane pomiędzy funduszami.

Unia Europejska Mazowszu

Z pomocy, jaką zaoferowała UE, skorzystało już nasze województwo! W drugiej połowie marca, jako pierwszy polski region, Mazowsze uruchomiło program, który umożliwił zakup niezbędnego sprzętu i środków ochrony osobistej personelu medycznego. 150 mln zł zaangażowano już prawie w całości.

Sprzęt jest teraz dystrybuowany do mazowieckich szpitali.

– Staramy się zaspokajać potrzeby wszystkich placówek, co nie jest proste, bo oczekiwania są olbrzymie. Walczymy z czasem. Niestety, niedobory na rynku dają się we znaki. Dlatego dostawców szukamy też w Azji – wyjaśnia marszałek Adam Struzik.

Ale to nie koniec! KE zgodziła się na zwiększenie Mazowszu puli ze 150 do 250 mln zł! Mimo tej zgody, sprawa utknęła jednak w Ministerstwie Rozwoju, które wciąż wstrzymuje decyzję.

100 mld € na miejsca pracy

Kolejnym z mechanizmów wsparcia, jaki oferuje Unia, jest inicjatywa SURE. Ma ona chronić miejsca pracy oraz zmniejszać ryzyko bezrobocia. Łączna pomoc opiewa na 100 mld euro. Udzielana będzie w postaci pożyczek na rzecz krajów członkowskich UE. Czas trwania i zakres inicjatywy SURE dotyczył będzie pandemii COVID-19. Nie ma jeszcze przydzielonych wielkości środków dla poszczególnych państw. Wiadomo jednak, że pożyczki będą udzielane na korzystnych warunkach. Pomoże to państwom członkowskim uporać się z nagłym wzrostem wydatków publicznych na utrzymanie zatrudnienia. Środki będzie można przeznaczać na pokrycie kosztów bezpośrednio związanych z tworzeniem lub rozszerzaniem mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy oraz innych rozwiązań dla osób prowadzących działalność na własny rachunek.

Pożyczki będą udzielane po złożeniu wniosku o pomoc finansową przez poszczególne państwa członkowskie Unii, a następnie w drodze konsultacji Komisja Europejska ustali warunki, kwotę, termin spłaty itp. Pomoc ta ma się opierać na systemie gwarancji (25 proc. wnioskowanej kwoty).

Rolnictwo i rybołówstwo

Unia Europejska nie zapomina też o rolnikach i rybakach. To dzięki ich pracy mieszkańcy kontynentu mają dostęp do żywności. Planowane jest zmniejszenie obciążeń administracyjnych w ubieganiu się o dopłaty na wspólną politykę rolną UE, a także zwiększenie zaliczek na płatności bezpośrednie.

Spotkanie Eurogrupy

Tuż przed świętami wielkanocnymi odbyła się wideokonferencja członków gremium skupiającego ministrów finansów UE. Dyskutowano na niej o planie naprawczym. Przedstawiono m.in. propozycję Europejskiego Banku Inwestycyjnego polegającą na powołaniu paneuropejskiego funduszu gwarancyjnego (25 mld euro), na wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw.

23 kwietnia br. Komisja Europejska zatwierdziła 11 polskich programów pomocy o łącznej wartości 7,8 mld euro (35 mld zł). Szacuje się, że skorzysta z nich około 2,5 mln przedsiębiorstw, w tym 2 mln osób prowadzących działalność na własny rachunek.

Komitet Regionów w walce z COVID-19

Przewodniczący KR Apostolos Tzitzikostas zainicjował plan działania, który zakłada utworzenie platformy współpracy. Za jej pośrednictwem KR chce regularnie przekazywać informacje o działaniach podejmowanych na szczeblu UE tak, aby wspomóc walkę z pandemią.

– Pierwszy raport z działań prowadzonych na szczeblu regionalnym trafił już na obrady Eurogrupy. Znalazły się w nim m.in. działania prowadzone na Mazowszu, w tym np. zakupione przez samorząd województwa 7 tys. testów na koronawirusa – mówi marszałek Adam Struzik, członek prezydium KR1.

Komitet zamierza także zebrać dane dotyczące sposobów rozwiązywania problemów społecznych, gospodarczych i reagowania kryzysowego. Na ich podstawie podejmie się oceny funkcjonowania unijnych polityk. Wyniki posłużą do określenia wielowymiarowych skutków pandemii oraz ich wpływu na ludzi i społeczności lokalne.

Można przyłączyć się do platformy współpracy, pisząc na adres: covid19@cor.europa.eu. Zespół KR czeka na informacje, które należy uwzględnić na poziomie UE. Prosi też o nadsyłanie pomysłów i propozycji rozwiązań.

1 W połowie lutego br. podczas sesji inaugurującej siódmą kadencję Komitetu Regionów marszałek Adam Struzik został wybrany na członka prezydium. Przez najbliższe 5 lat będzie pracował w komisjach COTER (polityka spójności i budżet UE) oraz ENVE (środowisko i klimat).