W seminariach wzięło udział 138 osób z 120 jednostek samorządu terytorialnego województwa mazowieckiego (w tym 3 starostw). Gościem każdego ze spotkań była Izabela Drelich-Sikorska Główny Koordynator Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009–2032, Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii.

Podczas seminarium poruszono następujące zagadnienia:

1. zapisy i założenia „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2007–2032”, realizowanego przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii oraz Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu województwa mazowieckiego, będącego załącznikiem do Planu gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego 2024;
2. aktualna sytuacja na terenie województwa z uwzględnieniem ilości nadal wykorzystywanych wyrobów, lokalizacji instalacji do unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest funkcjonujących na terenie województwa, planu dalszych działań;
3. obowiązki wykorzystującego wyroby zawierające azbest wynikające z przepisów prawa;
4. coroczna sprawozdawczość („Informacja o wyrobach zawierających azbest”), w tym najczęściej popełniane błędy przy wypełnianiu takiego dokumentu;
5. sposób prawidłowego usuwania wyrobów zawierających azbest, unieszkodliwiania wytworzonych odpadów oraz zagrożenia płynące z obecności wyrobów azbestowych w najbliższym otoczeniu;
6. zasady funkcjonowania „Rejestru wyrobów zawierających azbest” (www.bazaazbestowa.gov.pl), prowadzonego przez marszałków województw, uzupełniania go przez wszystkie urzędy miast i gmin danymi pochodzącymi z inwentaryzacji wyrobów, w tym podsumowanie raportów gmin za rok 2018;
7. wykorzystywanie ortofotomapy przy inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest i weryfikacji danych wprowadzonych do Bazy Azbestowej – wyniki przeprowadzonej w 2019 r., na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie, weryfikacji obiektów z azbestem, przy wykorzystaniu zdjęć lotniczych.

Zdjęcia lotnicze pomocne w weryfikacji informacji?

Spotkania stanowiły okazję do dyskusji na temat możliwości stosowania zdjęć lotniczych do weryfikacji informacji o wyrobach azbestowych oraz szeregu innych zagadnień związanych z gospodarką odpadami zawierającymi azbest.

Odczyt informacji z ortofotomapy coraz częściej wykorzystywany jest przy sporządzaniu różnych inwentaryzacji, w tym właśnie materiałów budowlanych zawierających azbest. Metoda ta umożliwia przede wszystkim sprawne połączenie wyników inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest z aktualnymi danymi adresowymi (ogólnodostępnymi) oraz danymi z rejestru ewidencji gruntów i budynków. Analiza zdjęć lotniczych, przy wsparciu ww. danymi, okazała się być wygodnym narzędziem umożliwiającym skuteczną, a co najważniejsze, szybką weryfikację inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest. Można namierzyć obiekt pokryty azbestem, odczytać aktualne dane dotyczące np. adresu, nr ew. działki i obrębu, a nawet uzyskać potwierdzenie dalszego wykorzystywania wyrobów lub ich demontażu (ewentualnie rozbiórki całego budynku).

Łatwy sposób identyfikacji

Działania weryfikacyjne tut. Urząd skoncentrował na budynkach, o których sprawozdanie przedsiębiorca przedłożył po raz ostatni w dniu 31 grudnia 2018 r. lub nie przesyłał go w ogóle (wpisu do rejestru dokonała w jego imieniu gmina). Założono, że powodem nieskładania corocznej informacji mogła być zmiana podmiotu wykorzystującego wyroby lub wyburzenie/oczyszczenie obiektu z tych wyrobów (i nie zgłoszenie tego faktu marszałkowi województwa). Wytypowano
w ten sposób 2 640 budynków zlokalizowanych na terenie województwa, będących w posiadaniu przedsiębiorców, w których zastosowano wyroby zawierające azbest jako pokrycia dachowe (płyty faliste lub płaskie). Tego rodzaju wyroby są łatwe do identyfikacji na ortofotomapach.

W ramach weryfikacji podejmowano próbę namierzenia budynków widniejących
w „Rejestrze wyrobów zawierających azbest”, aktualizacji danych lokalizacyjnych oraz weryfikacji pod względem dalszego występowania wyrobu na dachu. W krótkim czasie (prace prowadzono przez około 2 miesiące) uzyskano następujące wyniki:

1. 1330 zmian w numeracji porządkowej budynków (50,4 proc. weryfikowanych obiektów),
2. 1482 zmiany w nazewnictwie ulic (56 proc.),
3. 310 zmian w numeracji działek (12 proc.),
4. 198 zmian w numeracji obrębów (7,5 proc.).

Stwierdzono dalsze wykorzystywanie płyt na dachu 1 953 obiektów (62 proc.). W przypadku 38 proc. wyroby zostały zdemontowane lub obiekt uległ całkowitej rozbiórce (łącznie 356 budynków).

Nie udało się zlokalizować 192 obiektów widniejących w rejestrze (7,2 proc.), w tym 167 na terenach Rodzinnych Ogródków Działkowych i 25 o niedostatecznej informacji o ich położeniu (lub błędnych danych).

Czynniki wpływające na efektywność pracy z ortofotomapą

Zidentyfikowano szereg czynników mających wpływ na efektywność pracy z ortofotomapą. Należą do nich: silne zadrzewienie działki (trudność w odnalezieniu obiektu będącego przedmiotem weryfikacji), azbest zabarwiony na czerwono (wizualne podobieństwo do innych wyrobów budowlanych), bardzo małe i przysłonięte obiekty, brak budynków na działce wskazanej w rejestrze (błędne dane lokalizacyjne w rejestrze) lub brak pokrycia azbestem pomimo złożonego sprawozdania.

Trudności w organizacji prac powodował przede wszystkim niejednorodny format plików pozyskanych z baz ewidencji gruntów i budynków oraz ilość danych do przetworzenia i weryfikacji (wykorzystano ortofotomapy z lat 2006–2018, obejmujące całe województwo). Niska rozdzielczość zdjęć dla terenów wiejskich generowała w nielicznych przypadkach trudności w identyfikacji płyt na dachu.

Okazuje się, że kluczowe znaczenie ma jakość danych dotyczących lokalizacji obiektu
i rodzaju zabudowy, wprowadzona do rejestru. Liczba obiektów widniejąca w Bazie Azbestowej nie zawsze odzwierciedlała stan rzeczywisty (np. dane o wyrobach zgłoszone przez przedsiębiorcę w sposób zbiorczy), a zdeklarowany rodzaj zabudowy nie zgadzał się z danymi pozyskanymi z baz ewidencji. Niezwykle ważne okazało się również doprecyzowywanie w rejestrze lokalizacji altanek z azbestem występujących na terenie Rodzinnych Ogródków Działkowych (np. poprzez podawanie nr sektora, nr porządkowego działki). Obiekty te charakteryzują się małą powierzchnią, co utrudnia ich identyfikację na zdjęciu.

Zalety pracy z ortofotomapą

Dzięki pracy z ortofotomapą możemy szybko wytypować lokalizacje wymagające dodatkowej kontroli w terenie czy przeprowadzenia przez gminę dodatkowych czynności (np. wystosowania zapytania do wykorzystującego o podanie informacji pisemnej na temat daty demontażu wyrobów i ilości wytworzonych odpadów).

Podkreślić należy, że zdjęcia wykonywane są w coraz lepszej jakości z uwagi na rozwój technologii (rozdzielczość zdjęć lotniczych na poziomie około 10 cm pozwala rozróżnić strukturę falistą dachu od płaskiej), a ich wykorzystanie nie wymaga czasochłonnej pracy w terenie. Weryfikację terenową miejsc niejednoznacznie określonych można przeprowadzić również bez konieczności angażowania dodatkowych osób – z wykorzystaniem małego drona lub aparatu z długim obiektywem i funkcją geolokalizacji, co może znacznie obniżyć koszty wykonania zadania.