W listopadzie 2019 r. Samorząd Województwa Mazowieckiego wygrał w Trybunale Konstytucyjnym. Konkluzja była jedna – zmuszanie samorządów do pokrywania strat szpitali to w istocie wyręczanie NFZ. Sejm otrzymał 18 miesięcy na naprawienie niekonstytucyjnych przepisów. Dziś, w siedzibie Senatu RP odbywa się konferencja dotycząca finansowania systemu ochrony zdrowia w Polsce w kontekście m.in. zeszłorocznego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

– Ta dzisiejsza dyskusja jest niezwykle potrzebna. Publiczna służba zdrowia to temat, który dotyka każdego Polaka i tego, co ma najcenniejsze – jego zdrowia i życia, a także zdrowia i życia jego bliskich. Dlatego władze publiczne powinny dążyć do tego, aby świadczenia zdrowotne były udzielane każdemu, kto tego potrzebuje, w sposób niezakłócony i na jak najwyższym poziomie. Aby tak się stało, potrzebna jest odpowiednia infrastruktura, wykwalifikowany personel medyczny, nowoczesna aparatura, sprawnie i efektywnie zarządzający menadżerowie, i oczywiście – odpowiednie środki, a tych zawsze brakuje – podkreślił podczas dyskusji marszałek Adam Struzik.

W 2016 r. Województwo Mazowieckie złożyło w Trybunale Konstytucyjnym wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją RP art. 59 ust. 2 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o  działalności leczniczej. Przepis ten nakłada na samorządy obowiązek pokrycia ujemnego wyniku finansowego podmiotów leczniczych, dla których są podmiotem tworzącym.  Skarżony przez Mazowsze art. 59 u.d.l. nakłada na samorządy obowiązek pokrycia strat netto SPZOZ, alternatywą jest likwidacja szpitala.

–  Przez wiele lat apelowaliśmy do kolejnych władz – ministrów zdrowia i premiera o to, aby zmienić istniejące przepisy i uwzględnić w nich realia dotyczące leczenia pacjentów. To nie jest tylko problem naszego województwa, ale dotyczy całego kraju. Potrzebne są zmiany i to znaczne w zakresie zasad finansowania świadczeń opieki zdrowotnej zapewniających realny wzrost nakładów pieniężnych oraz właściwej wyceny procedur medycznych. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie tylko napawa nadzieją na zmiany, ale daje przestrzeń do szerszego zajęcia się tematem funkcjonowania służby zdrowia – podkreśla Elżbieta Lanc, członek zarządu województwa mazowieckiego.

Pod koniec listopada, po trzech latach od złożenia wniosku, samorząd województwa mazowieckiego otrzymał orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego. TK uznał za niezgodny z Konstytucją art. 59 w zakresie, w jakim każe samorządowi województwa pokrywać straty szpitali. Stwierdził także, że finansowanie służby zdrowia jest ustawowym zadaniem strony rządowej i NFZ. TK przyznał także, że środki przekazywane przez NFZ są nieadekwatne do kosztów ponoszonych przez placówki, a niedobory ochrony zdrowia są znane ustawodawcy i mają charakter systemowy. Jak zauważył Trybunał, Najwyższa Izba Kontroli wielokrotnie zwracała uwagę na problem nadwykonań i niedofinansowania szpitali, co potwierdza, że tu właśnie należy szukać rzeczywistych źródeł problemu. TK podkreślił także, że ostateczne koszty niedofinansowania służby zdrowia w efekcie ponoszą wszyscy mieszkańcy, a brak adekwatnych środków na zadanie zlecone jest niezgodne z konstytucją. Zdaniem TK, trudno też zaakceptować legislację, która nie biorąc pod uwagę czynników społecznych i zdrowotnych, jako jedyną przesłankę likwidacji szpitali wskazuje ich zadłużenie.

– Trybunał Konstytucyjny stanął nie tylko po stronie prawa, ale przede wszystkim pacjentów. To właśnie ich najbardziej dotyka niedofinansowanie służby zdrowia. Długie kolejki, brak dostępu do specjalistów, to tylko niektóre ze skutków ubocznych obecnie funkcjonujących przepisów. Jeśli szpital ma stratę, a władze województwa chcą uniknąć jego likwidacji, muszą pokrywać tę stratę. A zatem wyręczać NFZ, który przekazuje szpitalom niewystarczające na funkcjonowanie środki, co w rezultacie generuje straty – podsumował wyrok TK marszałek Adam Struzik.

Kolejki wydłużają się, a zadłużenie szpitali rośnie. W 2018 roku samorząd Mazowsza musiał przeznaczyć na pokrycie strat SPZOZ za 2017 r. – 15,3 mln zł i kolejnych 12,7 mln zł na pokrycie strat w spółkach. Rok później straty wzrosły dwukrotnie! W tym roku na pokrycie strat SPZOZ za 2018 r. Mazowsze przeznaczyło aż 28,5 mln zł i kolejnych 37 mln zł na straty w spółkach.

– Samorządy województw realizują zadania własne. W kwestii szpitali naszym zadaniem jest zapewnienie i utrzymanie infrastruktury, zakup sprzętu i aparatury medycznej niezbędnych do udzielania świadczeń zdrowotnych. Tylko w tym roku na remonty i modernizacje w podległych nam placówkach przeznaczymy z budżetu województwa ponad 250 mln zł. Naszym zadaniem nie jest, co potwierdził wyrok TK, pokrywanie ujemnych wyników spzoz  – dodał marszałek Adam Struzik.

Niekonstytucyjny przepis utraci moc po 18 miesiącach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw RP, czyli 29 maja 2021 r.