Prace nad uchwałą antysmogową dla Mazowsza nabierają tempa. Od 20 lipca ruszają konsultacje społeczne. – Smog to bardzo poważny problem o charakterze społecznym, gospodarczym, ale też środowiskowym. Dotyka nas wszystkich. Dlatego zachęcam do udziału w konsultacjach społecznych uchwały antysmogowej, którą sejmik województwa mazowieckiego zamierza podjąć jeszcze w tym roku. Na szali jest nasze zdrowie. Dlatego musimy wspólnie zastanowić się nad narzędziami i tempem zmian, tak aby były one realne. Konsultacje prowadzone będą w całym regionie i potrwają do 18 sierpnia – podkreśla marszałek Adam Struzik.

Co to jest uchwała antysmogowa?

Uchwała antysmogowa to kluczowy dokument wskazujący priorytety regionu w walce z groźnymi dla zdrowia zanieczyszczeniami powietrza.

Ruszają konsultacje

Projekt uchwały zostanie poddany konsultacjom społecznym oraz opiniowaniu przez samorządy powiatowe i gminne. – Pierwsze konsultacje rozpoczną się 20 lipca. Wszelkie informacje na ten temat zostaną zamieszczone na stronie internetowej samorządu województwa (www.mazovia.pl). Ponadto w każdym mieście subregionalnym odbędą się spotkania informacyjne dla przedstawicieli lokalnych samorządów. Będzie to także okazja do zainicjowania debaty publicznej na ten temat – podkreśla Marcin Podgórski, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami oraz Pozwoleń Zintegrowanych i Wodnoprawnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego.

Planowane działania

Aby stan powietrza na Mazowszu mógł ulec poprawie, zdaniem ekspertów, konieczne jest wprowadzenie pewnego typu ograniczeń, co do jakości instalacji grzewczych, jak i spalanych w nich paliw. Aby zmiany były odczuwalne dla wszystkich mieszkańców regionu, ograniczenia powinny zostać wprowadzone na terenie całego województwa mazowieckiego. Rodzaje instalacji, których uchwała ma dotyczyć to w szczególności kotły, w których spalane są paliwa, dostarczające ciepło do kaloryferów w budynkach oraz ogrzewacze typu kominki, piece, nagrzewnice powietrza. Właściciele tych instalacji powinni móc wykazać, że ich piece spełniają określone w uchwale wymagania.

Planuje się, że uchwała wejdzie w życie 1 listopada 2017 r. A zatem wszystkie instalacje, które będą instalowane od 1 listopada 2017 r. powinny spełniać wymagania rozporządzeń Komisji (UE)[1].

Właściciele urządzeń zainstalowanych przed 1 listopada 2017 r. będą mieli czas na dostosowanie ich do nowych wymogów. Kotły, które nie spełniają wymogów w zakresie sprawności cieplnej i emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3, 4 lub 5 według normy PN-EN 303-5:2012 (tzw. kopciuchy) będą mogły być eksploatowane do 31 grudnia 2022 r. Natomiast kotły, które spełniają wymagania w zakresie sprawności cieplnej i emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3 lub klasy 4 według tej normy, będą mogły funkcjonować do 31 grudnia 2027 r. Użytkownicy kominków, pieców, nagrzewnic mogą je eksploatować do 31 grudnia 2022 r., chyba, że osiągają one sprawność cieplną na poziomie co najmniej 80 proc. lub zostaną wyposażone w urządzenia zapewniające redukcję emisji pyłu. Dane techniczne dotyczące urządzeń powinny być zawarte m.in. w dokumentacji technicznej urządzenia lub instrukcji dla instalatorów i użytkowników.

Dużym problemem jest ciągle brak regulacji na poziomie krajowym dotyczących jakości paliw stałych dopuszczonych do stosowania. Dlatego w projekcie uchwały wprowadzono ograniczenia, co do stosowania paliw stałych. Na Mazowszu planuje się zakazać spalania: mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem, węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla, paliw, w których udział masowy węgla kamiennego o uziarnieniu 0-3 mm wynosi powyżej 15 proc. oraz paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20 proc.

Ponadto projekt uchwały wprowadza rozwiązania techniczne dla kotłów, w których spalane są paliwa. Proponuje się dopuszczenie do eksploatacji instalacji, w których możliwie jest wyłącznie automatyczne podawanie paliwa, za wyjątkiem instalacji zgazowujących paliwo.

Uchwała dopuszcza także eksploatację instalacji dostarczających ciepło do systemu centralnego ogrzewania (w szczególności kotłów) pod warunkiem braku technicznych lub ekonomicznych możliwości podłączenia obiektu budowlanego do sieci ciepłowniczej centralnej lub sieci gazowej.

Uchwała nie wprowadza okresów obowiązywania ograniczeń i zakazów – mają one obowiązywać przez cały rok.

Co truje na Mazowszu?

Główną przyczyną przekroczeń jest tzw. niska emisja, czyli emisja pochodząca ze spalania paliw stałych w piecach lub kotłach domowych oraz drewna w kominkach. Pozostałe rodzaje emisji mają zdecydowanie mniejszy udział w tych stężeniach. Nieco inaczej sytuacja wygląda w aglomeracji warszawskiej. Na obrzeżach przeważa tu wpływ niskiej emisji zarówno lokalnej, jak i napływowej z sąsiednich gmin. W centrum miasta problemem jest natomiast niska emisja komunikacyjna, która z roku na rok rośnie mimo budowy obwodnic czy rozbudowy komunikacji zbiorowej. Za przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłów i ditlenku azotu w Warszawie odpowiada głównie transport. Największym problemem są przestarzałe auta, nieodpowiednia infrastruktura drogowa oraz nieekonomiczny, często agresywny styl jazdy. Ciągle także zbyt niski jest stopień wykorzystania paliw i napędów przyjaznych dla środowiska (np. transport rowerowy i pieszy), a także zbiorowego transportu miejskiego oraz transportu kolejowego.

Smog a nasze zdrowie

Pyły zawieszone wraz z niesionym przez siebie zanieczyszczeniem docierają tak naprawdę wszędzie – do powietrza, gleby, wody, a co za tym idzie do wszystkich organizmów, które oddychają, spożywają wodę czy roślinność wyrastającą na zanieczyszczonej glebie. Smog jest szczególnie niebezpieczny dla osób starszych, dzieci oraz osób z problemami z układem krwionośnym i oddechowym. Jak pokazują badania zanieczyszczenia powietrza mogą powodować m.in. podrażnienia górnych dróg oddechowych, naskórka i śluzówki, kaszel, alergie, trudności w oddychaniu, arytmie serca, atak serca, astmę, a także nowotwory płuc, gardła i krtani. Może również przyczynić się do przedwczesnej śmierci związanej z niewydolnością serca lub chorobą płuc.

Jak pokazują badania WHO, długotrwałe narażenie na działanie pyłu zawieszonego, skutkuje skróceniem średniej długości życia. W przypadku mieszkańców Polski jest to ponad 10 miesięcy.

To nie mit, że smog szkodzi zdrowiu

O tym jak niebezpiecznym zjawiskiem dla naszego zdrowia jest smog mówi dr n. med. Grzegorz Krasowski z Mazowieckiego Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy w Otwocku – To nie jest mit, że smog szkodzi zdrowiu. Niesie on bowiem za sobą zanieczyszczenia, które negatywnie oddziaływają na nasz system odpornościowy. Jako połączenie pyłów i różnych substancji szkodliwych zawieszonych w kropelkach wody smog jest bezpośrednim czynnikiem, który razem z wdychanym powietrzem może uszkadzać nasze drogi oddechowe, przenikać do krwiobiegu. Najbardziej narażone na negatywne skutki złego stanu powietrza są osoby cierpiące na choroby układu oddechowego, zwłaszcza przewlekłe obturacyjne choroby płuc, astmę czy schorzenia alergiczne. Smog jest także niebezpieczny dla całego systemu prokreacyjnego i układu nerwowego. Badania kliniczne pokazują, że przenikające do krwiobiegu substancje szkodliwe mogą negatywnie wpływać na rozwój układu nerwowego płodu i powodować różnego rodzaju niedobory czy niedorozwoje. To, co jest niepokojące to narastająca liczba zgonów u osób obciążonych chorobami układu oddechowego – podkreśla.

Brak odpowiednich uregulowań na szczeblu rządowym

Niestety, szereg barier – prawnych, technicznych i finansowych utrudnia samorządom skuteczne działania. Chodzi m.in. o brak podstaw prawnych do przygotowywania programów ograniczenia niskiej emisji. Problemem jest również brak możliwości nałożenia przez samorządy wojewódzkie obowiązku realizacji działań naprawczych przez samorządy gminne i powiatowe, ale także niewystarczające regulacje prawne w zakresie kontrolowania osób fizycznych. Brak jest krajowych uregulowań prawnych w odniesieniu do wymagań emisyjnych z instalacji spalania paliw o mocy do 1 MW czy też przepisów regulujących dostępność w handlu węgla niskiej jakości.

Kontrola

Zadania kontrolne będą prowadzone przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, straże gminne, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, policję, inspektorów nadzoru budowlanego. Sankcją karną stosowaną w przypadku naruszenia postanowień uchwały, określoną w ustawie Prawo ochrony środowiska, jest kara grzywny.