Ostatnie lata pozwoliły samorządom, firmom i organizacjom z Mazowsza owocnie korzystać ze środków unijnych. Większość wsparcia miało formę dotacji. Jednak już w trakcie RPO WM 2007-2013 zarząd województwa zdecydował się na wprowadzenie tzw. instrumentów zwrotnych. Rozpoczął się czas inwestowania środków unijnych udzielanych jako korzystnie oprocentowane pożyczki. Taki zastrzyk finansowy pozwolił zrewitalizować przestrzeń miejską w różnych częściach Mazowsza, również w Płocku. Właśnie te płockie inwestycje wizytowali dziś członkowie Rady Inwestycyjnej Funduszu Powierniczego Inicjatywy JESSICA. Wszyscy podkreślali, że zainwestowane pieniądze wrócą do obrotu i będą służyć kolejnym działaniom. Takie podejście popiera Unia Europejska. W obecnym programowaniu – RPO WM 2014-2020 również będzie można skorzystać z tego typu rozwiązań.

Finansowanie zwrotne na Mazowsze znane było m.in. z Inicjatywy JESSICA. Dotyczyła ona projektów miejskich, które łączyły aspekt komercyjny (umożliwiający spłatę pożyczki) z elementami społecznymi, pożądanymi z punktu widzenia lokalnej społeczności (np. realizacja inwestycji pozwoli zapobiec degradacji danego obszaru). Mogły to być projekty związane z energetyką i ochroną powietrza – m.in. termomodernizacją budynków, możliwością instalacji solarów, wymianą oświetlenia w miastach na energooszczędne itp., oraz z rewitalizacji miast – np. renowacją i adaptacją budynków na cele mieszkaniowe, biurowe, rewitalizacją terenów poprzemysłowych, renowacją placów, rynków, parków, placów zabaw, toalet publicznych, architektury krajobrazu miejskiego, miejsc poświęconych rekreacji oraz obszarów zielonych, tworzeniem stref bezpieczeństwa oraz stref przeciwdziałania przestępczości w rejonach miejskich narażonych na patologie społeczne.

Na ten cel z mazowieckiego RPO WM 2007-2013 przeznaczono ponad 190 mln zł. W sumie podpisano 35 umów inwestycyjnych (15 w ramach działania 5.2 Rewitalizacja miast, 18 w ramach działania 4.3 Ochrona powietrza, energetyka oraz dwie w ramach działania 1.6 Wspieranie powiązań kooperacyjnych o znaczeniu regionalnym). Efekt to m.in. zrewitalizowany obszar dawnej Fabryki Maszyn Żniwnych w Płocku, odnowiony budynek Instytutu Dziennikarstwa UW, zrewitalizowane dworce PKS i PKP w Płocku, Miasto Kazimierzowskie w Radomiu lub ważny społecznie budynek TPD Helenów.

– Gdy przystępowaliśmy do inicjatywy JESSICA, liczyliśmy na to, że będzie to racjonalny i efektywny sposób wykorzystania funduszy unijnych, że środki będą mogły być wielokrotnie wykorzystane na wsparcie rozwoju obszarów miejskich w naszym regionie. Dziś mieliśmy okazję zobaczyć przykłady wykorzystania właśnie tego mechanizmu. Zarówno projekty Budmatu, Ryneksu, jak i projekt spółki Komunikacja Miejska to świetne przykłady łączenia rewitalizacji miejsca oraz zwiększenia jego efektywności energetycznej. Właśnie o takie komplementarne podejście do inwestycji chodzi – podsumowywał marszałek Adam Struzik. – Jesienią ubiegłego roku na posiedzeniu Komitetu Regionów prezentowaliśmy na przykładzie Mazowsza pozytywną opinię w sprawie instrumentów finansowych. Członkowie Komitetu przyjęli ją jednogłośnie. Skoro ten mechanizm przynosi rezultat, to warto korzystać ze sprawdzonych, najwyżej nieco zmodyfikowanych sposobów rozwijania regionu. Dlatego właśnie pracujemy nad podobnym rozwiązaniem, które obowiązywałoby w trakcie perspektywy 2014-2020.

Zostało już podpisane porozumienie (memorandum) między samorządem województwa a Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI), które jest przedwstępem do zawarcia umowy o współpracy i pozwoli rozpocząć prace nad kształtem nowego wsparcia zwrotnego. Już wiadomo, że na tego typu działania służące rewitalizacji obszarów zmarginalizowanych, termomodernizacji, wykorzystaniu OZE oraz wspierające rozwój MŚP (małych i średnich przedsiębiorstw), czyli takie, jakie były w ramach instrumentów JESSICA i JEREMIE, zaplanowano środki w wysokości prawie 100 mln euro. Jednak o tym, jak będą systemowo wdrażane nowe działania, będzie wiadomo w drugiej połowie roku po podpisaniu umowy z EBI, który w trakcie dzisiejszego spotkania. potwierdził swoją gotowość do wspierania planów województwa w zakresie wdrażania instrumentów zwrotnych i innych form inwestycji w rozwój Mazowsza w nadchodzących latach.

– Dobre doświadczenia pozwalają z optymizmem patrzeć na kolejną agendę i dalsze wykorzystywanie instrumentów zwrotnych – mówił marszałek.

Jak dotychczas działała JESSICA na Mazowszu

JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas) była wspólną inicjatywą Komisji Europejskiej, EBI oraz Banku Rozwoju Rady Europy. Nie były to bezzwrotne dotacje, ale preferencyjne pożyczki, po które mogły sięgać firmy i samorządy przy realizacji projektów miejskich. Po zakończeniu inwestycji beneficjent rozpoczynał spłatę pożyczki, co umożliwia później finansowanie z tych środków kolejnych, ważnych dla rozwoju miast projektów.

Wyznaczone na ten cel środki z RPO WM 2007-2013 były przekazywane Funduszowi Powierniczemu zarządzanemu przez EBI, a następnie Funduszowi Rozwoju Obszarów Miejskich (FROM). To właśnie do zadań FROM-u należało inwestowanie przekazanych mu funduszy bezpośrednio w projekty miejskie. W ubiegłej perspektywie finansowej na Mazowszu rolę FROM pełnił Bank Gospodarstwa Krajowego, który przy współpracy z Agencją Rozwoju Mazowsza SA oraz Mazowiecką Agencją Energetyczną Sp. z o.o. dokonywał oceny i selekcji proponowanych przez inwestorów projektów.