W tym roku marszałkowie województw aż w czterech przypadkach byli zmuszeni wykładać środki z budżetów województw na sprowadzenie do kraju klientów upadających biur podróży. Działo się tak dlatego, że środki z gwarancji ubezpieczeniowych tych biur nie wystarczyły nawet na organizację powrotu ich klientów do Polski. Dziś samorządy starają się odzyskać te pieniądze z budżetu państwa. Niestety, województwa mazowieckie i śląskie już otrzymały odpowiedź, że strona rządowa tych środków nie odda, ponieważ nie pozwalają na to przepisy. W takiej sytuacji Zarząd Województwa Mazowieckiego – zgodnie z sugestią Regionalnej Izby Obrachunkowej – podjął decyzję o wystąpieniu na drogę sądową, aby odzyskać poniesione nakłady. Marszałkowie pytają także – co będzie z turystami w przypadku kolejnych tego typu sytuacji.

Kiedy upada biuro podróży marszałek województwa, na terenie którego zarejestrowane jest to biuro, uruchamia gwarancję ubezpieczeniową biura i pomaga jego klientom bezpiecznie powrócić do Polski. Niestety, konsekwencją obowiązujących przepisów prawnych są przypadki zbyt niskich gwarancji. Dotyczy to np. biur krótko funkcjonujących na rynku (wysokość gwarancji ustala się m.in. na podstawie dochodów biura z roku poprzedzającego). Tymczasem, jeśli w kolejnym roku biuro wysyła za granicę dużą liczbę turystów, minimalna gwarancja ubezpieczeniowa, jaką dysponuje, jest już nieadekwatna do rzeczywistego obrotu biura w tym roku. Gdy takie biuro upada, powstaje problem – z jakich środków należy sprowadzić turystów do kraju. Unijne dyrektywy mówią przy tym wyraźnie, że turysta powinien mieć zapewniony zarówno bezpieczny powrót do kraju, jak i zwrot 100 proc. wpłaconych środków. W tym roku mieliśmy do czynienia z czterema takimi przypadkami – dwoma na Mazowszu, jednym w województwie wielkopolskim i jednym na Śląsku. We wszystkich przypadkach marszałkowie województw w trosce o dobro polskich obywateli podjęli decyzję o sprowadzeniu turystów do kraju i wyłożeniu na ten cel środków z budżetów województw. Równolegle zwrócili się do wojewodów z prośbą o zabezpieczenie środków na ten cel w budżecie państwa.

– Skoro obowiązujące przepisy nie zabezpieczają w pełni interesów turystów, mimo że taki obowiązek nakładają na nas unijne dyrektywy, środki na ten cel powinna zabezpieczyć strona rządowa. Nie można przerzucać skutków finansowych niedopracowanych przepisów na samorządy. Na pewno będziemy dalej walczyć o odzyskanie tych pieniędzy – wyjaśnia Marszałek Województwa Mazowieckiego, Adam Struzik. –Dziś nie jestem w stanie powiedzieć co zrobię, jeśli dojdzie do podobnej sytuacji w przyszłości. Czuję odpowiedzialność za zadania, które mi się powierza, dlatego nie wyobrażam sobie, że mógłbym odmówić pomocy osobom znajdującym się w tak trudnej sytuacji – dodał.

Już dwa samorządy województw otrzymały oficjalne stanowiska wojewodów – mazowieckiego i śląskiego o braku podstaw prawnych do zwrotu poniesionych nakładów. Wojewoda Mazowiecki odmówił wypłacenia środków, argumentując, że zgodnie ze stanowiskiem Ministra Finansów z dnia 19 września 2012 r. nr GN4/6020/10/KAD/2012/6209, nie ma podstaw prawnych do przekazania z budżetu państwa środków na pokrycie kosztów powrotu klientów do kraju w części niepokrytej ze środków uzyskanych z gwarancji ubezpieczeniowych biur podróży.

– Sytuacja jest prosta. Na marszałków województw nałożono obowiązek, z którego wywiązali się w pełni profesjonalnie. Jeśli urzędnicy zza biurka uznają, że nie ma podstaw prawnych, aby oddać nam pieniądze za zlecone zadanie rządowe, to oznacza, że zupełnie inaczej postrzegamy misję publiczną. Dla nas ludzie i ich dobro są najważniejsi – podkreślił Marszałek Województwa Wielkopolskiego, Marek Woźniak.

Jeszcze przed odpowiedzią Wojewody Mazowieckiego, Regionalna Izba Obrachunkowa przyjrzała się sprawie i uznała, że sprowadzenie do kraju turystów upadających biur podróży przez urzędy marszałkowskie było uzasadnione koniecznością pomocy polskim obywatelom. Jednocześnie podkreśliła, że pieniądze na ten cel powinny pochodzić z budżetu państwa a nie z budżetu samorządu.

Marszałkowie, którzy musieli sięgnąć po wojewódzkie pieniądze na powrót turystów do kraju, zadecydowali, że będą starali się je odzyskać. Niestety, ani wojewoda jako organ administracji rządowej na poziomie województwa, ani ministerstwo nie zamierzają wypłacić tych środków. Najprawdopodobniej jedynym wyjściem z tej sytuacji będzie wystąpienie na drogę sądową. Problemem pozostaje kwestia podobnych sytuacji w przyszłości – jak i skąd pozyskać finanse, gdy nagle zabraknie pieniędzy z gwarancji ubezpieczeniowych na sprowadzenie turystów.

– Nie można zapominać o tym, że poza środkami, o które będziemy występować, ponieśliśmy również dodatkowe koszty. Jak wyliczyliśmy, koszty pracy naszych pracowników, nadgodzin, korespondencji czy zagranicznych rozmów telefonicznych podczas tegorocznych upadków biur podróży wyniosły ok. 80 tys. zł – dodał Marszałek Województwa Mazowieckiego, Adam Struzik.

W 2012 r. w upadło pięć biur podróży zarejestrowanych na terenie Mazowsza, dwa z Wielkopolski i trzy ze Śląska. Łącznie urzędy marszałkowskie tylko tych trzech województw sprowadziły do Polski ponad 6,9 tys. turystów przebywających na zagranicznym wypoczynku. W większości wypadków powroty zostały opłacone z posiadanych przez biura podróży gwarancji ubezpieczeniowych. Niestety, w czterech przypadkach gwarancje okazały się niewystarczające. 

Rejestrowanie biur podróży czy wykreślanie ich z rejestru to zadania Ministerstwa Sportu i Turystyki zlecone samorządom. Na mocy ustawy o usługach turystycznych to marszałek województwa, na terenie którego zarejestrowane jest biuro, zajmuje się tymi zadaniami. Jest też gwarantem ubezpieczenia biura, czyli uruchamia gwarancję w przypadku upadłości organizatora usług turystycznych. Niestety, zlecone samorządowi zadanie nie niosło za sobą odpowiedniego wsparcia finansowego. W lipcu i sierpniu 2012 r. marszałek województwa mazowieckiego wnioskował pilnie do wojewody mazowieckiego o środki na sprowadzenie do kraju turystów biur podróży BLUE RAYS Sp. z o.o. oraz ORIAC POLSKA Sp. z o.o. Pieniędzy tych nie otrzymał, a dopiero w piątek – 28 września – do urzędu marszałkowskiego wpłynęła oficjalna odpowiedź odmowna.

O tym, że w przypadku upadku biura obowiązek zadbania o turystów spoczywa na danym kraju, mówi m.in. Dyrektywa unijna nr 90/3/4/ewq. Polskie prawo musi być w tej kwestii dostosowane do norm Unii Europejskiej.