Renowacja miejskich kamienic, rewitalizacja terenów poprzemysłowych, tworzenie przestrzeni komercyjnych w budynkach poprzemysłowych, odrestaurowanie rynków, skwerów czy wymiana oświetlenia miejskiego na bardziej energooszczędne to przykładowe projekty, które mogą liczyć na zwrotne finansowanie w ramach Inicjatywy JESSICA. Decyzją Samorządu Województwa Mazowieckiego na realizację projektów miejskich przeznaczono 155 mln zł. Właśnie wybrany został menedżer Funduszu Rozwoju Obszarów Miejskich (FROM) na Mazowszu, który podzieli te środki. Został nim Bank Gospodarstwa Krajowego we współpracy z Agencją Rozwoju Mazowsza oraz Mazowiecką Agencją Energetyczną. Nabór wniosków o pożyczki ruszy już za miesiąc.

JESSICA (z ang. Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas) to inicjatywa, której celem jest rewitalizacja miast i realizacja innych projektów miejskich. Spośród konkursów dotacyjnych wyróżnia ją fakt, że przyznawane środki są zwrotne. Po zakończeniu inwestycji beneficjent rozpoczyna spłatę pożyczki, co umożliwia finansowanie kolejnych projektów. W ten sposób pieniądze będą pracowały na rzecz regionu wielokrotnie, a fundusze unijne na projekty miejskie będą dostępne dłużej.

Mechanizm finansowy JESSICA polega na przekazaniu części środków z RPO WM Funduszowi Powierniczemu, a następnie dofinansowaniu z tego źródła Funduszu Rozwoju Obszarów Miejskich (FROM). To właśnie do zadań FROM-u należy zarządzanie środkami funduszu i inwestowanie ich w określone projekty miejskie poprzez zwrotne instrumenty finansowe, m.in. pożyczki i gwarancje – oczywiście udzielane na atrakcyjnych warunkach.

– JESSICA to nie tylko ogromna szansa na rewitalizację mazowieckich miast, to także możliwość zdobycia doświadczenia w zakresie wdrażania zwrotnych instrumentów finansowych. Właśnie takie rozwiązania będą odgrywać dużą rolę w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej. Zatem doświadczenia, które wyniesiemy z JESSICI zaprocentują w kolejnych latach  – podkreślił marszałek Adam Struzik.

Menedżerem Funduszu Powierniczego JESSICA na Mazowszu jest Europejski Bank Inwestycyjny. W grudniu ubiegłego roku ogłosił on konkurs na menedżera FROM-u. Został nim Bank Gospodarstwa Krajowego, który w podziale środków na projekty typowo rewitalizacyjne i klastrowe będzie współpracował z Agencją Rozwoju Mazowsza, natomiast przy projektach energetycznych z Mazowiecką Agencją Energetyczną. Obie spółki nie tylko doskonale znają specyfikę i zakres tych zagadnień, ale także potrzeby miast na Mazowszu. Taka współpraca znacznie usprawni więc zarządzanie środkami z funduszu.

– Europejski Bank Inwestycyjny w całym procesie realizacji inicjatywy JESSICA pełni rolę doradczą wobec Instytucji Zarządzających oraz jest menedżerem powoływanych funduszy powierniczych. Pragniemy, aby nasze działania, przyczyniły się do większej aktywności gospodarczej i tworzenia nowych miejsc pracy w miastach, a z drugiej strony do promowania holistycznego i zintegrowanego podejścia do zrównoważonego rozwoju miejskiego. Z tego względu wspieramy projekty innowacyjne, tworzące nowe możliwości dla miast, przedsiębiorstw i młodych ludzi szukających pracy. Każde miasto powinno jednak samo ocenić, co jest dla niego ważne w rozwoju – stąd nie narzucamy jednego modelu realizacji inicjatywy JESSICA – zaznaczył Christos Kontogeorgos, Kierownik ds. Funduszy Powierniczych i Doradztwa na Europę Centralną i Południowo-Wschodnią Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

– Wspólnie z naszymi partnerami dostrzegamy potencjał do wdrażania preferencyjnych instrumentów zwrotnych na Mazowszu. Chcemy, aby nasza rola nie ograniczała się jedynie do szybkiego i prawidłowego zainwestowania powierzonych nam środków, ale pozwoliła również przygotować inwestorów z terenu województwa do korzystania z tego typu instrumentów po 2013 r. – powiedział Jarosław Bełdowski, Wiceprezes – Pierwszy Zastępca Prezesa Zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego.

Zarząd Województwa Mazowieckiego zadecydował, że do Funduszu Powierniczego JESSICA na Mazowszu przekazane zostaną środki z trzech działań RPO WM – 5.2. Rewitalizacja miast (ponad 65,9 mln zł), 4.3. Ochrona powietrza, energetyka (ponad 65,9 mln zł) oraz 1.6. Wspieranie powiązań kooperacyjnych o znaczeniu regionalnym (ponad 22,7 mln zł).

JESSICA to pieniądze na projekty z jednej strony komercyjne, z drugiej jednak – wartościowe dla przestrzeni miejskich. Gdyby nie unijne źródło finansowania tego typu inwestycje, z uwagi na zbyt duże koszty, miałyby trudności ze znalezieniem finansowania.

Pieniądze – w formie niskoprocentowych pożyczek – będą mogłybyć przeznaczone m.in. na renowację i termomodernizację budynków oraz  ich adaptację na cele np. biurowe, rewitalizację terenów poprzemysłowych, renowację kamienic, tworzenie przestrzeni komercyjnych (np. galerii), rekreacyjnych czy edukacyjnych w budynkach i na terenach poprzemysłowych, odrestaurowanie rynków, skwerów, parków, placów zabaw, a także wdrażanie systemów monitoringu w miastach. Na wsparcie mogą liczyć także projekty zarządzania energią w miastach, instalacje kolektorów słonecznych, wymiana oświetlenia na bardziej energooszczędne i rozwój sieci ciepłowniczych. Część środków przeznaczona będzie również na wsparcie istniejącej inicjatywy klastrowej o charakterze regionalnym bądź na jej utworzenie.

Z tej formy wsparcia będą mogły skorzystać m.in. samorządy, spółki komunalne, przedsiębiorcy, szkoły wyższe, kościoły, towarzystwa budownictwa społecznego czy podmioty utworzone w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.

JESSICA otwiera więc szansę na udział inwestorów prywatnych, dotychczas niezainteresowanych angażowaniem się w tego typu projekty, ze względu na ekonomiczną nieatrakcyjność zdegradowanych miejskich obszarów i związane z tym wysokie ryzyko niepowodzenia działań. Jest więc to także promocja partnerstwa publiczno-prywatnego.

Po podpisaniu umowy operacyjnej, w ciągu miesiąca, Bank Gospodarstwa Krajowego ogłosi nabór wniosków na projekty, które będą mogły otrzymać wsparcie w ramach Inicjatywy JESSICA. Beneficjenci będą mogli złożyć wnioski o pożyczkę wraz z niezbędną dokumentacją. Szczegółowe warunki i zasady udzielania pożyczek przez FROM zostaną opublikowane wraz z ogłoszeniem naboru.

Warunki udzielanych pożyczek:

•    maksymalny okres spłaty – do 20 lat;

•    karencja w spłacie – do 1 roku po zakończeniu realizacji inwestycji;

•    oprocentowanie pożyczki, w zależności od oceny elementów społecznych projektu; aktualnie poziom oprocentowania wynosić może nawet 0,95 proc. w stosunku rocznym (przy maksymalnym poziomie wskaźnika społecznego – podstawą ustalania oprocentowania pożyczki jest stopa referencyjna NBP pomniejszana o wartość wskaźnika społecznego od 0 do 80 proc., mierzącego przewagę efektów społecznych projektu nad efektami finansowymi);

•    udział pożyczki w kosztach projektu – do 75 proc. całkowitych wydatków kwalifikowanych.

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) jest instytucją finansową Unii Europejskiej, w której udziały posiadają kraje członkowskie. EBI udostępnia długoterminowe finansowanie istotnych inwestycji, przyczyniających się do osiągnięcia celów polityki UE.

Rolą EBI jest wspieranie projektów inwestycyjnych, między innymi z zakresu spójności i konwergencji, w szczególności poprzez wyrównywanie dysproporcji ekonomicznych i społecznych w regionach o niższym stopniu rozwoju. A także projektów z zakresu łagodzenia i dostosowywania się do efektów globalnego ocieplenia, ochrony środowiska, zrównoważonej i bezpiecznej energii, promowania gospodarki, która pobudza wiedzę i kreatywność poprzez inwestowanie w technologie informacyjne i komunikacyjne oraz kapitał ludzki i społeczny. W kontekście inicjatywy JESSICA, EBI pełni rolę menedżera Funduszy Powierniczych w imieniu i na rzecz Instytucji Zarządzających. Do chwili obecnej utworzonych zostało 18 Funduszy Powierniczych w całej Unii Europejskiej, w ramach których EBI zarządza kwotą około 1,8 miliarda Euro. EBI zawarł również umowy z 34 Funduszami Rozwoju Obszarów Miejskich.

Poza Mazowszem Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) pełni rolę menedżera FROM w Wielkopolsce i na Pomorzu (obszar Gdańska, Gdyni, Słupska i Sopotu). Obecnie BGK zarządza kwotą około 460 mln zł, co stanowi 49,9 proc. całkowitej alokacji województw dla JESSICA. Do 29 sierpnia br. zawarto już 7 umów na pożyczki o wartości blisko 119 mln zł na realizację projektów miejskich. W ramach finansowanych przez BGK inwestycji przeprowadzona zostanie m.in. rewitalizacja zabytkowej przepompowni ścieków w Ostrowie Wielkopolskim. Pochodzący z 1909 r. budynek, po gruntownej przebudowie stanie się nowoczesnym centrum kultury. Z kolei w Koźminie Wielkopolskim, staraniami samorządu lokalnego, jeszcze w tym roku, dawny budynek biurowo-warsztatowy zyska funkcje kulturalno-oświatowe. Koźmin jest pierwszym miastem, na rzecz którego zostały już uruchomione środki z inicjatywy JESSICA. Natomiast pierwsza umowa inwestycyjna na Pomorzu dotyczy kompleksowej rewitalizacji części terenu byłej jednostki wojskowej w Gdańsku Wrzeszczu. Zabytkowy kompleks, po zrealizowaniu inwestycji, będzie pełnił funkcję centrum promocji kultury i sztuki.