Mazowsze to największy i najprężniej rozwijający się region w kraju. Jednocześnie jest mocno zróżnicowany wewnętrznie. Jaką rolę odgrywa w nim Warszawa i czy konieczne jest jej oddzielenie? Jaki potencjał ma reszta regionu? To pytania, na które odpowiada najnowsza Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 r. Właśnie rozpoczęły się konsultacje społeczne, które potrwają do września 2012 r. Ich efekty staną się podstawą do tworzenia szczegółowych planów działania.

Województwo mazowieckie miało już przyjętą w 2006 r. strategię rozwoju, a jej realizacja była na bieżąco monitorowana. W tym czasie znacząco zmieniła się sytuacja społeczno-gospodarcza (kryzys gospodarczy, schyłek szczytu wyżu demograficznego, starzenie się społeczeństwa, zagraniczne migracje zarobkowe; a z drugiej strony liczne inwestycje wsparte unijnym dofinansowaniem, wzrost liczby pasażerów kolei regionalnych i miejskiego transportu zbiorowego). Zmiany pojawiły się również w prawie – w tym i unijnym, dlatego strategia musiała zostać poddana uaktualnieniu.

Wśród wniosków płynących z przeprowadzonego w latach 2009-2010 monitoringu są m.in. spostrzeżenia na temat Obszaru Metropolitalnego Warszawy (OMW). Uporządkowanie jego przestrzeni, rewitalizacja miast, dalsze nakłady na transport kolejowy to główne czynniki, które poprawią jakości życia w stolicy i powiatach wokół niej. Jednocześnie szybka kolej, dwa lotniska, coraz lepsze drogi (autostrada), a przy tym dynamicznie rozwijająca się przedsiębiorczość regionu, zwłaszcza z uwzględnieniem badań i wprowadzeniem innowacyjnych rozwiązań, wzmocnią pozycję metropolii warszawskiej na arenie europejskiej i światowej. Ani Warszawie, ani powiatom wokół niej nie jest potrzebne jej administracyjne wydzielanie. Potrzebne są po prostu działania, które pozwolą wykorzystać potencjał w nich drzemiący, a jednocześnie polepszą życie mieszkańcom.

Wyraźnie widać, że OMW to teren najbardziej rozwijający się na tle całego regionu. Według rankingu NODREA Metrox 2008 „siła metropolitalna” innych dużych miast kraju nie przekracza 22 proc. tej, jaką dysponuje Warszawa. Stolica wraz z otaczającymi ją powiatami ma być nadal motorem napędowym rozwoju całego Mazowsza.

Jednocześnie Warszawa w rankingu firmy Mercer (oceniającym jakość życia w miastach świata) zajęła w 2010 r. dopiero 84. miejsce – po Pradze i Budapeszcie. Obecnie w Warszawie wyraźnie zmniejsza się powierzchnia terenów niezabudowanych i rekreacyjno-wypoczynkowych. Należy zatem zwracać większą uwagę na ład przestrzenny i stworzenie terenów przyjaznych do życia. Jak to zrobić? Potrzebne są działania, które pozwolą zapobiec niekontrolowanemu rozlewaniu się zabudowy miejskiej. Pomocne w tym ma być aktualizowany obecnie Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego oraz w przyszłości – Plan Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego Warszawy, na bazie których mogłyby powstawać miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

Ważną rolę w umacnianiu pozycji obszaru metropolitalnego, a także w integracji całego województwa odgrywa transport publiczny. Od wielu lat zauważalny jest stały wzrost popularności komunikacji kolejowej. Liczba pasażerów Kolei Mazowieckich w latach 2005-09 wzrosła o 30 proc., podczas gdy w tym samym czasie w skali kraju było to 9 proc. Dotychczasowe inwestycje w spółki Koleje Mazowieckie i WKD prowadzone przez samorząd województwa przynoszą wymierny efekt. Mimo to problemem jest brak modernizacji linii kolejowych. Rozwiązaniem byłoby współfinansowanie przez samorząd województwa remontu tych linii, które mają znaczenie wojewódzkie.

Na Mazowszu wyraźnie widać rozwój przedsiębiorczości. Duży przyrost podmiotów gospodarczych (stanowiący ok. 1/3 wzrostu ogólnopolskiego) zdominowany jest jednak przez firmy zajmujące się pośrednictwem finansowym oraz obsługą nieruchomości i firm. Mimo iż systematycznie rosły nakłady finansowe na działalność badawczo-rozwojową, a także rosły liczby udzielonych patentów na wynalazki, Mazowsze wciąż nie wykorzystuje w pełni potencjału naukowego do współpracy z przedsiębiorstwami. W tej dziedzinie należy skupić się na przemyśle high-tech, branży biotechnologii, biomedycyny, technologii informacyjnych, a także kosmicznych. Według założeń strategii, pomocne w efektywnym wykorzystaniu wiedzy przez biznes mogą być nowe instrumenty finansowe (jak JEREMIE, JESSICA czy wszelkie fundusze pożyczkowe), które pozwolą wielokrotnie wykorzystywać pieniądze – w tym fundusze unijne – i gospodarnie nimi zarządzać.

Na co stawiać w regionie?

Podregiony ostrołęcko-siedlecki oraz radomski m.in. ze względu na wysokie bezrobocie i słabo rozwiniętą infrastrukturę potrzebują zwiększonego wsparcia unijnego. Rozwiązaniem mogłoby być objęcie tych obszarów Programem Rozwoju Polska Wschodnia.

Ciechanów i okolice warto wspierać poprzez inwestycje infrastrukturalne. Ważnym elementem będzie również budowa powiązań z Warszawą (np. droga wzdłuż linii kolejowej E65). W Ostrołęce warto wspierać np. przemysł papierniczy i celulozowy, które są potencjałem tej części Mazowsza. Płock będzie rozwijał się dzięki zacieśnieniu współpracy uczelni z zakładami produkcyjnymi oraz Płockim Parkiem Przemysłowo-Technologicznym. Szansą dla tego miasta jest poprawa połączenia komunikacyjnego z obszarem metropolitalnym. Wschodnia część województwa to teren o dużym potencjale rolniczym. Tym bardziej więc należy w tym zakresie wykorzystać potencjał naukowy Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Największej interwencji wymaga ziemia radomska. Tu również warto, by efekty pracy uczelni wyższej (Politechnika Radomska) przekładały się na rozwój przemysłu w tej części województwa. Radom przede wszystkim wymaga też rewitalizacji – zarówno samego centrum, jak i obszarów poprzemysłowych. Szansą na poprawę jakości życia mieszkańców może być również wprowadzenie nowoczesnych środków komunikacji miejskiej.

Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiegodostosowana jest do zapisów zawartych w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego oraz ogólno unijnej strategii Europa 2020.