W ciągu ostatnich 5 lat na Mazowszu zaszło wiele zmian wpływających na hierarchię problemów rozwojowych regionu. Nowe uwarunkowania muszą znaleźć odzwierciedlenie w strategicznych dokumentach województwa. Najważniejszym z nich jest strategia rozwoju województwa określająca cele jakie stoją przed regionem. Treść tego dokumentu przekłada się na wszystkie decyzje podejmowane przez władze Mazowsza – jakie dziedziny będą szczególnie wspierane, jakie inwestycje i gdzie będą realizowane, na jakie działania będą udzielane dotacje unijne. Konferencja w Ciechanowie rozpoczyna proces konsultacji społecznych tych dokumentów w subregionach.

Konferencja w Ciechanowie jest pierwszą subregionalną konferencją poświęconą aktualizacji najważniejszych dokumentów dla Mazowsza – Strategii Rozwoju, a także Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego. Pierwszy etap konsultacji będzie dotyczyć założeń aktualizacji obu dokumentów. Jego głównym celem będzie dyskusja przedstawicieli władz, instytucji oraz środowisk lokalnych na temat aktualnego stanu rozwoju oraz przyszłych priorytetów województwa.

Nowe cele strategii województwa zostały skonstruowane między innymi na podstawie szczegółowych badań przeprowadzonych w ramach projektu „Trendy rozwojowe Mazowsza”[1] na zlecenie Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego w Warszawie, dlatego odpowiadają aktualnym potrzebom dynamicznie zmieniającego się województwa.

BADANIA

Badanie przeprowadzone przez konsorcjum złożone z Ecorys Polska Sp. z o.o., Geoprofit oraz Wrocławskiej Agencji Rozwoju Regionalnego potwierdziło powszechną opinię, iż województwo mazowieckie jest najbardziej konkurencyjnym wśród polskich regionów. Głównym miernikiem w tym aspekcie jest kondycja gospodarki, która na tle wybranych regionów stołecznych Unii Europejskiej charakteryzuje się niskim poziomem bezrobocia oraz znaczną dynamiką procesów rozwojowych. Jednak w wielu innych wymiarach, w tym pod względem wysokości PKB per capita, Mazowsze plasuje się na najniższych pozycjach w zbadanej grupie metropolii UE. Wysoki poziom rozwoju społeczno-gospodarczego województwa mazowieckiego na tle Polski jest przede wszystkim efektem wyróżniającego się, dużego udziału sektora usług rynkowych w strukturze regionalnej gospodarki. Analizy prowadzone w odniesieniu do obszaru metropolitarnego Warszawy pokazały, że jest on najsilniejszym biegunem wzrostowym, nie tylko w skali kraju, ale i całego regionu Europy Środkowo Wschodniej.

Według badań wykonanych przez Instytut Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego PAN,jednym z najważniejszych problemów z jakimi boryka się region jest kryzys demograficzny. Na Mazowszu mamy do czynienia z rosnącym zróżnicowaniem demograficznym, społecznym, edukacyjnym i ekonomicznym (w tym zamożności mieszkańców). Wpisuje się to w niepożądany polaryzacyjny model rozwoju. Polega on na pogłębianiu się segregacji społeczno-przestrzennej przy jednoczesnym dynamicznym rozwoju stolicy. Głównymi problemami demograficzno-społecznymi są niski przyrost lub ubytek naturalny oraz selektywny odpływ ludności z obszarów peryferyjnych w kierunku Warszawy.

Zagadnieniami infrastrukturalnymi w odniesieniu do Mazowsza zajmował się badawczo również Instytut Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego PAN. Z analizy wynika m.in., iż Warszawa jest zmarginalizowana w systemie transportowym Polski, co ogranicza generowanie impulsów rozwojowych z centrum ku obszarom peryferyjnym. Jeśli chodzi o infrastrukturę techniczną, możemy zauważyć stopniowe niwelowanie zróżnicowań przestrzennych – szczególnie w odniesieniu do sieci wodociągowej. Z kolei w infrastrukturze społecznej następuje urynkowienie niektórych instytucji. W ostatnich latach odnotowano bardzo duży wzrost liczby placówek przedszkolnych czy zdrowotnych, jednakże dotyczy on głównie Warszawy i jej strefy podmiejskiej.

W województwie mazowieckim największe przedsiębiorstwa zlokalizowane są głównie w Warszawie. Wśród 2 tys. dominujących firm w Polsce w 2009 r. tylko 108 miało siedzibę na Mazowszu z wyłączeniem stolicy, a tymczasem tylko w pierwszych 500 jest 207 firm z siedzibą w Warszawie. Badania skupiły się także na rozwoju policentrycznym.

Opracowane wnioski wskazują, że rozmieszczenie ośrodków miejskich na Mazowszu, pod względem geograficznym i struktury wielkościowej, jest równomierne, a w systemie osadnictwa rośnie znaczenie miast powiatowych.

Obszary wiejskie Mazowsza pełnią przede wszystkim funkcje rolnicze, ale zmiany dokonujące się w ostatnich kilkunastu latach powodują dynamiczny rozwój funkcji pozarolniczych.

NOWE CELE

Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego opracowało założenia aktualizacji najważniejszych dokumentów strategicznych czyli Strategii Województwa Mazowieckiego i Planu Zagospodarowania Przestrzennego, co jest o tyle niełatwe, że musi mieścić się w ramach ustalonych przez zmieniające się przepisy krajowe i unijne.

Co ważne, nowe cele rozwoju województwa mazowieckiego, zdefiniowane i skonsultowane z instytucjami i mieszkańcami regionu, będą określały priorytety wydatkowania środków europejskich w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego. Dlatego też wiedza na temat nowych kierunków rozwoju Mazowsza będzie niezbędna dla przedsiębiorców, organizacji, mieszkańców i samorządów lokalnych chcących ubiegać się o fundusze pozostające w kolejnym okresie programowania.

Co zmieni się w strategii województwa mazowieckiego? Przede wszystkim znacznie większy niż dotychczas nacisk został położony na wsparcie przemysłu. Celem rozwojowym Mazowsza jest wzrost zdolności konkurencyjnej przemysłu w regionie poprzez stymulowanie zmian strukturalnych, pobudzanie aktywności innowacyjnej oraz efektywne wykorzystanie zasobów. W wymiarze terytorialnym duży nacisk będzie położony na tworzenie warunków do absorpcji innowacji, rozwój produkcji, tworzenie warunków przyjaznych dla inwestorów i przedsiębiorców oraz wsparcie w tworzeniu miejsc pracy w przemyśle (szczegółowy opis celów w załączniku).

CO NA KONSULTACJACH?

Rozpoczynające się właśnie konsultacje społeczne, są związane z potrzebą przedłożenia wstępnych propozycji założeń polityki przestrzennej na Mazowszu, i rozumiane są, jako hipotezy Planu. Będą one podlegały weryfikacji w dalszych fazach procesu planistycznego i  dalszymi etapami konsultacji społecznych. 

Oba dokumenty będą konsultowane w 5 subregionach województwa oraz w obszarze metropolitalnym Warszawy. Poza ogólnymi sprawami rozwoju województwa, w tym przede wszystkim skutkami otrzymania środków finansowych dla województwa mazowieckiego – w nowym okresie programowania, przedstawione zostaną założenia Strategii i Planu, dostosowane do specyfiki rozwoju poszczególnych obszarów województwa. Będą one wspierane wynikami badań naukowych projektu Trendy rozwojowe Mazowsza.

Rozpoczynające się konsultacje Strategii i Planu stanowią I etap z cyku konsultacji społecznych wynikających z ustaw: o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawyo zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

Na tym etapie istnieje możliwość składania uwag i wniosków w jak najszerszym zakresie. Te uwagi i wnioski składane przez uczestników konferencji będą przedmiotem analizy przez władze województwa, a następnie zostaną uwzględnione już w formie projektu Planu zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, do którego zostanie sporządzona strategiczna ocena oddziaływania na środowisko.

Następnie to już projekt Planu zostanie poddany konsultacjom społecznym, gdzie do konkretnych rozwiązań projektowych będzie można zgłaszać uwagi i wnioski. Można zatem powiedzieć, że konsultacje sporządzane będą metodą „kolejnych przybliżeń” – w celu wypracowania wspólnego stanowiska pomiędzy wszystkimi podmiotami odpowiedzialnymi za politykę rozwoju województwa mazowieckiego.