W ciągu ostatnich 5 lat na Mazowszu zaszło wiele zmian wpływających na hierarchię problemów rozwojowych regionu. Nowe uwarunkowania muszą znaleźć odzwierciedlenie w strategicznych dokumentach województwa. Najważniejszym z nich jest strategia rozwoju województwa określająca cele jakie stoją przed regionem. Treść tego dokumentu przekłada się na wszystkie decyzje podejmowane przez władze Mazowsza – jakie sektory będą szczególnie wspierane, jakie inwestycje i gdzie będą realizowane, na jakie działania będą udzielane dotacje unijne.

Nowe cele strategii województwa zostały skonstruowane między innymi na podstawie szczegółowych badań przeprowadzonych w ramach projektu „Trendy rozwojowe Mazowsza”[1] na zlecenie Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego w Warszawie, dlatego odpowiadają aktualnym potrzebom dynamicznie zmieniającego się województwa.

BADANIA

Co wynika z analiz? Badanie przeprowadzone przez konsorcjum złożone z Ecorys Polska Sp. z o.o., Geoprofit oraz Wrocławskiej Agencji Rozwoju Regionalnego potwierdziło powszechną opinię, iż województwo mazowieckie jest najbardziej konkurencyjnym wśród polskich regionów. Głównym miernikiem w tym aspekcie jest kondycja gospodarki, która na tle wybranych regionów stołecznych Unii Europejskiej charakteryzuje się niskim poziomem bezrobocia oraz znaczną dynamiką procesów rozwojowych. Jednak w wielu innych wymiarach, w tym pod względem wysokości PKB per capita, Mazowsze plasuje się na najniższych pozycjach w zbadanej grupie metropolii UE. Wysoki poziom rozwoju społeczno-gospodarczego województwa mazowieckiego na tle Polski jest przede wszystkim efektem wyróżniającego się, dużego udziału sektora usług rynkowych w strukturze regionalnej gospodarki. Analizy prowadzone w odniesieniu do obszaru metropolitarnego Warszawy pokazały, że jest on najsilniejszym biegunem wzrostowym, nie tylko w skali kraju, ale i całego regionu Europy Środkowo Wschodniej.

Według badań wykonanych przez Instytut Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego PAN,jednym z najważniejszych problemów z jakimi boryka się region jest kryzys demograficzny. Na Mazowszu mamy do czynienia z rosnącym zróżnicowaniem demograficznym, społecznym, edukacyjnym i ekonomicznym (w tym zamożności mieszkańców). Wpisuje się to w niepożądany polaryzacyjny model rozwoju. Polega on na pogłębianiu się segregacji społeczno-przestrzennej przy jednoczesnym dynamicznym rozwoju stolicy. Głównymi problemami demograficzno-społecznymi są niski przyrost lub ubytek naturalny oraz selektywny odpływ ludności z obszarów peryferyjnych w kierunku Warszawy.

Zagadnieniami infrastrukturalnymi w odniesieniu do Mazowsza zajmował się badawczo również Instytut Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego PAN. Z analizy wynika m.in., iż Warszawa jest zmarginalizowana w systemie transportowym Polski, co ogranicza generowanie impulsów rozwojowych z centrum ku obszarom peryferyjnym. Jeśli chodzi o infrastrukturę techniczną, możemy zauważyć stopniowe niwelowanie zróżnicowań przestrzennych – szczególnie w odniesieniu do sieci wodociągowej. Z kolei w infrastrukturze społecznej następuje urynkowienie niektórych instytucji. W ostatnich latach odnotowano bardzo duży wzrost liczby placówek przedszkolnych czy zdrowotnych, jednakże dotyczy on głównie Warszawy i jej strefy podmiejskiej.

W województwie mazowieckim największe przedsiębiorstwa zlokalizowane są głównie w Warszawie. Wśród 2 tys. dominujących firm w Polsce w 2009 r. tylko 108 miało siedzibę na Mazowszu z wyłączeniem stolicy, a tymczasem tylko w pierwszych 500 jest 207 firm z siedzibą w Warszawie. Badania skupiły się także na rozwoju policentrycznym.

Opracowane wnioski wskazują, że rozmieszczenie ośrodków miejskich na Mazowszu, pod względem geograficznym i struktury wielkościowej, jest równomierne, a w systemie osadnictwa rośnie znaczenie miast powiatowych.

Obszary wiejskie Mazowsza pełnią przede wszystkim funkcje rolnicze, ale zmiany dokonujące się w ostatnich kilkunastu latach powodują dynamiczny rozwój funkcji pozarolniczych.

NOWE CELE

Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego opracowało założenia aktualizacji najważniejszych dokumentów strategicznych czyli Strategii Województwa Mazowieckiego i Planu Zagospodarowania Przestrzennego, co jest o tyle niełatwe, że musi mieścić się w ramach narzuconych przez zmieniające się przepisy krajowe i unijne.

Co ważne, nowe cele rozwoju województwa mazowieckiego, zdefiniowane i skonsultowane z instytucjami i mieszkańcami regionu, będą określały priorytety wydatkowania środków europejskich w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego. Dlatego też wiedza na temat nowych kierunków rozwoju Mazowsza będzie niezbędna dla przedsiębiorców, organizacji, mieszkańców i samorządów lokalnych chcących ubiegać się o fundusze pozostające w kolejnym okresie programowania.

Co zmieni się w strategii województwa mazowieckiego? Przede wszystkim znacznie większy niż dotychczas nacisk został położony na wsparcie przemysłu. Celem rozwojowym Mazowsza jest wzrost zdolności konkurencyjnej przemysłu w regionie poprzez stymulowanie zmian strukturalnych, pobudzanie aktywności innowacyjnej oraz efektywne wykorzystanie zasobów. W wymiarze terytorialnym duży nacisk został położony na tworzenie warunków do absorpcji innowacji, rozwój produkcji, tworzenie warunków przyjaznych dla inwestorów i przedsiębiorców oraz wsparcie w tworzeniu miejsc pracy w przemyśle (szczegółowy opis celów w załączniku).