Samorząd Województwa Mazowieckiego w tym roku po raz pierwszy przeprowadzi kompleksową inwentaryzację najstarszych i najcenniejszych alei i szpalerów drzew na Mazowszu. Otoczenie ich opieką to jedyna szansa, aby te wyjątkowe i cenne drzewa nie zniknęły z krajobrazu Mazowsza.

Niekontrolowana wycinka drzew sprawia, że coraz częściej z krajobrazu Mazowsza znikają stare, cenne dla różnorodności biologicznej i krajobrazowej aleje i szpalery drzew. Na problem ten zwracają uwagę liczne organizacje ekologiczne. Stare drzewa są istotnym elementem ekosystemu – są środowiskiem życia bezkręgowców i ptaków, w tym wielu rzadkich gatunków. To one także nadają unikalny charakter pejzażowi Mazowsza. Bardzo często są także związane z historią lokalnych społeczności.

Przygotowując się do przejęcia przez urząd marszałkowski, zgodnie z założeniami projektu „ustawy kompetencyjnej”, zadań z zakresu ochrony przyrody Samorząd Województwa Mazowieckiego wyszedł z inicjatywą przeprowadzenia ogólnowojewódzkiej inwentaryzacji pomnikowych alei i szpalerów drzew. Jej celem będzie otoczenie opieką najcenniejszych i najstarszych drzew na Mazowszu.

Program będzie podzielony na dwie części.

W pierwszym etapie prac planowana jest szczegółowa inwentaryzacja drzew w alejach i szpalerach zaproponowanych do uznania za pomniki przyrody przez powiaty i gminy. Lista ta powstała w oparciu o przeprowadzoną w powiatach i gminach ankietę. Zinwentaryzowane zostaną tylko te drzewa, które do tej pory nie zyskały statusu pomnika przyrody.

W drugim etapie prac przygotowane zostanie zestawienie pomnikowych alei i szpalerów na terenie Województwa Mazowieckiego, które już znajdują się w zasobach Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody oraz gmin, tj. zostały uznane za pomniki przyrody.

Oba opracowania będą zawierały informacje o kondycji drzewostanów, a co z tego wynika, także o pilności przeprowadzenia zabiegów pielęgnacyjnych. Pozwoli to zaplanować harmonogram najpilniejszych zadań na terenie całego województwa.

Zadanie jest realizowane we współpracy merytorycznej z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody.

Wyniki opracowania zostaną przekazane do Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody oraz zainteresowanych gmin i powiatów, co może przyczynić się do uznania dodatkowych, cennych alei i szpalerów za pomniki przyrody. Aby uznać obiekt za pomnik przyrody – zgodnie z obowiązującą ustawą o ochronie przyrody - nie jest potrzebna zgoda zarządcy (właściciela) terenu, na którym znajduje się obiekt, jednak z uwagi na „uspołecznianie” podejmowanych decyzji, organ uznający obiekt za pomnik przyrody stara się taką zgodę uzyskać.

Inicjatywa opracowania aktualnej listy pomnikowych alei i szpalerów drzew jest podyktowana wytycznymi Krajowej Strategii Ochrony i Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności Biologicznej, której jednym z działań jest Opracowanie i wdrażanie programów ochrony i rozwoju terenów zieleni w poszczególnych miastach i gminach. Również tekst Krajowej Strategii Ochrony oraz Zrównoważonego Użytkowania Różnorodności Biologicznej zawiera zapisy dotyczące tego zagadnienia, gdzie jednym z proponowanych do realizacji zadań jest Przeprowadzenie na poziomie regionalnym analizy potrzeb tworzenia nowych obszarów chronionych. Zadanie to jest również spójne z celami zawartymi w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Mazowieckiego (przyjętego przez Sejmik Województwa Mazowieckiego uchwałą nr 118/2003 z dnia 15 grudnia 2003 roku) związanych z ochroną przyrody i zwiększaniem obszarów chronionych.