Dziś Radni Województwa Mazowieckiego jednogłośnie zdecydowali o skierowaniu „janosikowego” do Trybunału Konstytucyjnego. – System ustalania wpłat do budżetu państwa narusza gwarantowane przez Konstytucję RP oraz Europejską Kartę Samorządu Lokalnego prawo do samodzielnego kształtowania naszej polityki finansowej – argumentował podczas obrad marszałek Adam Struzik.

Zdaniem radnych system ten uniemożliwia samorządowi długofalowe planowanie inwestycji w regionie, a brak górnego pułapu „janosikowego” może doprowadzić do sytuacji, w której samorząd nie tylko nie będzie mógł realizować ważnych inwestycji, ale także wywiązywać się ze swoich zadań wobec obywateli.

– W naszym rozumieniu mamy do czynienia z błędem systemowym. Wyrównywanie poziomu rozwoju poszczególnych regionów jest kompetencją państwa. Tymczasem jest to zrzucone na barki jednego województwa – czyli Mazowsza. Nie uchylamy się od wspierania innych regionów. W ostatnich latach przekazaliśmy na ten cel 4,5 mld zł. Jednak w tym roku „janosikowe” zabierze nam ponad połowę naszych dochodów. Aby sprostać temu zadaniu, musimy zaciągać kredyty i emitować obligacje. W naszym odczuciu jest to niezgodne z Konstytucją RP, która gwarantuje samorządom samodzielność finansową – powiedział Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik.

– Naszą sytuacje najlepiej obrazują kwoty. Do 19 lutego br. wpływy województwa wyniosły 81 mln zł, jednak w tym samym czasie, w ramach „janosikowego”, oddaliśmy do budżetu państwa ponad 156 mln zł. To pokazuje, z jak niesprawiedliwym systemem mamy do czynienia i jak dużym jest on dla nas obciążeniem – dodał Wicemarszałek Ludwik Rakowski.

„Janosikowe” to obowiązkowa wpłata do budżetu państwa, którą płacą najbogatsze samorządy na rzecz pozostałych. W przypadku województw sytuacja taka dotyczy teraz tylko Mazowsza i województwa dolnośląskiego. To drugie przekaże jednak na ten cel tylko 16 mln zł. W przypadku Mazowsza będzie to aż 940 mln zł, czyli ponad połowa planowanych dochodów podatkowych województwa.

Mazowsze płaci „janosikowe” od 2004 r. Z roku na rok kwota przekazywana do budżetu państwa jest coraz większa. Jeszcze w 2005 roku stanowiła ona 23 proc. dochodów podatkowych województwa, tymczasem w 2010 roku osiągnęła poziom 54 proc. Łącznie w latach 2004-2010 oddamy do budżetu państwa ponad 4,5 mld zł. Zaledwie 13 proc. tej sumy wróciło do budżetu województwa w postaci części regionalnej subwencji ogólnej. Pozostałe 87 proc. budżet państwa przekazał innym regionom.

Mimo dużego obciążenia, do tej pory województwo mazowieckie w pełni wywiązywało się z nałożonych na nie obowiązków, jednak w tym roku sytuacja finansowa Mazowsza drastycznie się pogorszyła. To konsekwencja kryzysu gospodarczego, który w dużej mierze dotknął także przedsiębiorców, a właśnie podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) stanowi znaczącą część wpływów do budżetu Mazowsza. W porównaniu do innych województw jest on na Mazowszu wyjątkowo duży i stanowi aż 80-90 proc. dochodów bieżących. Jednak w tym roku wpływy z tego tytułu, w stosunku do dochodów z 2007 roku, spadły aż o 20 proc., a tym samym kryzys stał się dla Mazowsza szczególnie odczuwalny. Dodatkowo tegoroczne „janosikowe” ustala się na podstawie dochodów sprzed dwóch lat – kiedy dochody województwa były rekordowo wysokie. Tymczasem na skutek kryzysu w tym roku są one najniższe od lat.

W takiej sytuacji tegoroczna pula środków przeznaczonych na inwestycje w regionie zmniejszyła się o ponad 400 mln zł. Aby województwo – mimo wpłaty tak dużych środków do budżetu państwa – mogło realizować niezbędne inwestycje, zmuszone jest do zaciągania kosztownych kredytów. Kwota długu województwa mazowieckiego na koniec 2009 r. wyniosła 1,634 mld zł (co stanowi 36 proc. kwoty przekazywanej w ramach „janosikowego” w ostatnich latach).

Poziom zadłużenia oraz ciągle rosnąca wysokość wpłaty do budżetu państwa zmusza Samorząd Województwa Mazowieckiego do rezygnacji i rozciągania w czasie wielu ważnych inwestycji. Mimo realnej możliwości zakończenia wielu zadań do końca 2012 roku, brak możliwości finansowych zmusza władze województwa do ich finalizacji dopiero w roku 2021. Tymczasem Mazowsze jest największym województwem w kraju, a inwestycje realizowane na jego terenie nie służą tylko i wyłącznie mieszkańcom tego regionu, ale także całemu krajowi.

Zdaniem władz województwa obowiązujący system ustalania wpłat do budżetu państwa narusza gwarantowaną przez Konstytucję RP samodzielność finansową Samorządu Województwa Mazowieckiego, a tym samym jest sprzeczne z ideą samorządności, będącą jedną z podstaw sprawnego funkcjonowania państwa demokratycznego. System naliczania „janosikowego” oraz podziału tych pieniędzy pomiędzy województwa może doprowadzić do sytuacji, w której Mazowsze obciążone „janosikowym” nie będzie w stanie realizować swoich zadań własnych.

Wobec tego problemu Samorząd Województwa Mazowieckiego planuje złożenie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją RP następujących przepisów:

• art. 6 ustawy o zmianie ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 115, poz. 966)

Od stycznia br. zwiększone zostały wpływy samorządów województw z podatku CIT. Zwiększyły się one z 14 proc. do 14,75 proc. W konsekwencji tej zmiany do obliczenia tegorocznego „janosikowego” przyjęto sztucznie zawyżone dochody sprzed dwóch lat i na tej podstawie podniesiono wysokość „janosikowego”. Do algorytmu wykorzystano bowiem podwyższony do 14,75 proc. udział w CIT, mimo iż województwo w ubiegłych latach nie otrzymało więcej pieniędzy, ponieważ ustawa obowiązuje dopiero od tego roku.

• art. 31 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2008 r. Nr 88, poz. 539, z późn. zm.)

Aktualnie obowiązujący system naliczania „janosikowego” w oparciu o zmienne wpływy z podatku CIT uniemożliwia województwu długofalowe planowanie inwestycji. Władze województwa nie mają bowiem pewności, jakie środki znajdą się w budżecie w kolejnych latach. Kolejnym problemem jest brak pułapu bezpieczeństwa, jeśli chodzi o ustalanie wysokości subwencji wyrównawczej. Już w tym roku przekroczyła ona ponad 54 proc. dochodów podatkowych województwa. Teoretycznie rzecz biorąc, może dojść do sytuacji, w której Mazowsze będzie zmuszone oddać do budżetu państwa nawet 80 proc. swoich dochodów.