Dobiegł końca drugi etap wspólnego projektu Muzeum Romantyzmu w Opinogórze i Archiwum Akt Nowych – opracowanie, zewidencjonowanie i digitalizacja zbioru archiwalno-bibliotecznego pochodzącego z Ośrodka Dokumentacji Wychodźstwa Polskiego w Pułtusku.

Zbiory te – przechowywane w Opinogórze – obejmują różnorodne archiwalia, książki, czasopisma,  płytotekę, informatory oraz inne materiały z życia społecznego Polaków na wychodźstwie. Najstarsze dokumenty pochodzą z końca XIX w. jednak najbogatsze zbiory odnoszą się do ostatniego stulecia. Akta są wpisane na Polską Listę Krajową Programu UNESCO „Pamięć Świata”.

Dzięki dofinansowaniu ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego  oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego rozpoczęto realizację zadania pn.: „Archiwum polonijne Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Opracowanie, digitalizacja i udostępnienie  zasobu”. Partnerem merytorycznym projektu było Archiwum Akt Nowych w Warszawie.

Poddane pracom archiwalnym i zabezpieczającym akta, stanowią cenne źródło wiedzy na temat życia i działalności Polonii, przede wszystkim w obu Amerykach, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Argentynie, Brazylii i Kubie. Wśród nich znalazły się archiwalia organizacji społecznych oraz kombatanckich, które na tle zasobu polskich archiwów stanowią jedno z ważniejszych źródeł do badań nad diasporą polską w świecie. Niektóre z zespołów należą do unikatowych, jak np. Zbiór Akt Organizacji Polskich w Ameryce Południowej. Znalazły się w nim akta najstarszej organizacji polonijnej obszaru latynoamerykańskiego – Towarzystwa Polskiego w Argentynie, utworzonego przez dawnych powstańców styczniowych.

Równie interesujące są akta Towarzystwa Wolna Polska w Buenos Aires, powstałego w 1919 r.  Polonika te są tym cenniejsze, że nie są to tylko akta luźne, ale m.in. księgi zawierające protokoły posiedzeń ich władz naczelnych. Nie mniej godne uwagi są dokumenty instytucji polonijnych działających w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, w tym najważniejszych, jak Wydział Narodowy Polski i Związek Narodowy Polski.

Współpraca Archiwum Akt Nowych z Muzeum Romantyzmu gwarantowała prawidłowy przebieg zaplanowanych prac przy opracowaniu, ewidencjonowaniu i konserwacji oraz digitalizacji akt. Działania te nadzorowali pracownicy AAN, zaś wykonane kopie cyfrowe zostały przykazane do Narodowego Archiwum Cyfrowego. Obecnie trwa procedura pełnego upublicznienia zdigitalizowanych archiwaliów na ogólnodostępnym, bezpłatnym  portalu www.szukajwarchiwach.pl. za pośrednictwem NAC.

Archiwum polonijne Muzeum Romantyzmu w Opinogórze